1.4 Ήθος - Α΄ Λυκείου (2017-18)

"Η ηθική των μελών της Εκκλησίας είναι ήθος θεραπευμένης ύπαρξης και ασκητικής λειτουργίας" 

(Νίκου Ματσούκα [1])

Εισαγωγή
Η επικοινωνία των ανθρώπων με τον Θεό επηρεάζει τη ζωής τους. Στην τελευταία μας συνάντηση εξετάσαμε την επικοινωνία μέσω της προσευχής και των Μυστηρίων στη Χριστιανική Εκκλησία και παρατηρήσαμε, με αφορμή την "επί του Όρους ομιλία" του Χριστού, ότι οι βασικές κατευθύνσεις της, αποτελούν το θεμέλιο για την υγιή επικονωνία μεταξύ των ανθρώπων.

Όλα αυτά τα στοιχεία που εσείς περιγράψατε, συνδέονται με τον χαρακτήρα του ανθρώπου, την ανατροφή που έλαβε από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον (π.χ. σχολείο, Εκκλησία, φίλοι κλπ). Ωστόσο, αυτά τα στοιχεία υπακούουν σε κάποιους κανόνες.

Στη σημερινή μας ανάρτηση, θα εξετάσουμε τη σχέση των κανόνων αυτών με τη διδασκαλία του Χριστιανισμού και θα προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του χριστιανικού ήθους.

Συνάμα, θα προβληματιστούμε για το άν το ήθος, και ειδικά το χριστιανικό, μπορεί να βιωθεί με αρρωστημένο τρόπο. Αν για παράδειγμα βιωθεί αρρωστημένα που οδηγεί;

Αν όμως θεραπευτεί, τότε τι συμβαίνει;

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις, ώστε η εν Χριστώ διδασκαλία να πραγματωθεί στην καθημερινή ζωή και να οδηγήσει τους χριστιανούς να είναι "το αλάτι της γης";

1. Ήθος, ηθικισμός, ηθικολογία, ηθική, υποκρισία.

Ξεκινάμε τη σημερίνη μας δίωρη αναζήτηση, διαβάζοντας τους ορισμούς από το Λεξικό του Μπαμπινιώτη των λέξεων: ηθική, ηθικολογία, ήθος, υποκρισία, υποκριτής, ηθικιστής.

Έπειτα σε συνεργασία με τον διπλανό σας, θα ήθελα να χωρίσετε σε μέρη τα χωρία του Φ.Μ. και να αντιστοιχήσετε τις λέξεις με το απόσπασμα που ταιριάζει.
Τι σημαίνουν τελικά αυτές οι λέξεις;

2. Ηθικές προκλήσεις του καιρού μας, διάσταση θεωρίας και πράξης. Η χριστιανική διδασκαλία.

Το ήθος των ανθρώπων πολλές φορές μπορεί να "αρρωστήσει" και να αλλοιωθεί σε στείρα ηθικολογία ή σε ηθικισμό. Η υποκρισία πάντα θα υπάρχει και θα τυραννά τον άνθρωπο.

Τα λόγια του Χριστού είναι κοφτερά και στηλιτεύουν κάθε υποκριτικό ή αλλιώς φαρισαϊκό λογο και πράξη. Ο Χριστός κατανόησε τον αμαρτωλό αλλά στηλίτευσε την πράξη του υποκριτή.

Σήμερα υπάρχουν άνθρωποι με φαρισαϊκή νοοτροπία; Στο χώρο της Εκκλησίας τι συμβαίνει;

Υπάρχει διάσταση θεωρίας και πράξης;

Για να δούμε τι λέει γι' αυτό θέμα ο Αββάς Μακάριος.

Για να αντιληφθούμε εκ των πραγμάτων το ζήτημα που μας απασχολεί, θα παρακολουθήσουμε το παρακάτω βίντεο. Ας εστιάσουμε στις διαφορετικές ηθικές οπτικές, την υποκρισία και το σκληρό πρόσωπο της σύγχρονης κοινωνίας.
Ποια λέτε να είναι τα κίνητρα σε κάθε περίπτωση;

3. Σχέση διδασκαλίας (πεποιθήσεων) και ήθους.

Τα κίνητρα της ειδωλοποίησης των κανόνων της ηθικής αλλά και της υποκρισίας ποικίλουν και πολλές φορές οδηγούν σε μια στείρα ιδεολογικοποιημένη κατανόηση. Σίγουρα, όπως είπατε, συνδέονται με την κακή γνώση του εαυτού μας, με απωθημένα και ψυχικά τραύματα, αλλά οπωσδήποτε με την ιδιοτέλεια.

Τι ρόλο όμως διαδραματίζει η διδασκαλία στη διαμόρφωση του ήθους;
Για να κατανοήσουμε αυτό το θέμα, θα μελετήσουμε στο Φ.Μ. το έξοχο παράδειγμα του βίου του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Το διαβάζουμε. Στη συνέχεια, προσπαθούμε να αντιστοιχήσουμε σημεία του βίου του με αντίστοιχα χωρία της Καινής Διαθήκης.

Τι έχετε να παρατηρήσετε;

4.  Βασικές αρχές του χριστιανικού ήθους (αγάπη - ελευθερία), σύνδεση με τη θεολογική διδασκαλία και με την κοινωνική πραγματικότητα.

Το ήθος αποτελεί εφαρμογή της διδασκαλίας και προέρχεται πάντα από αυτούς που το πραγματοποιούν. Στον χριστιανικό κόσμο, αυτοί οι άνθρωποι έχουν ως οδηγό τις εντολές του Κυρίου και μάλιστα τις εφαρμόζουν στην πράξη.

Όμως, πως συνδέονται οι εντολές του Χριστού με την κοινωνική πραγματικότητα; Υπάρχει κάποια θεολογική διδασκαλία που να καθοδηγεί τον χριστιανό;

Διαβάζουμε απόσπασμα της επιστολής προς Ρωμαίους (12, 9-10. 13-21) του Αποστόλου Παύλου (τον θυμάστε; ποιός είναι;), αφού πρώτα συμπληρώσουμε τις λέξεις που λείπουν.
Με αφορμή το κείμενο ας συζητήσουμε το παρακάτω θέμα:
"Οι στίχοι του χωρίου είναι ηθικές εντολές ή δεικτες ελευθερίας;". Ποια είναι η άποψη σας;

5. Κίνητρα και ηθικά διλήμματα και διαμόρφωση προσωπικών στάσεων.

Ολοκληρώνοντας τη σημερινή μας αναζήτηση, θα ήθελα να εξετάσουμε το δίλημμα στον Φ.Μ.. Τι αποφασίζετε και γιατί;

Υπάρχει διάσταση μεταξύ λόγων και πράξεων;
Η αγάπη και ελευθερία επικρατούν της τήρησης των κανόνων;
Πρέπει να τηρήσουμε τη χριστιανική ηθική ή μήπως να σκεφτούμε την αγάπη; Κι αν ακολουθήσουμε το δρόμο της αγάπης, μήπως παραβιάζουμε τους ηθικούς κανόνες; Επομένως, είμαστε "παράνομοι" ηθικά;

Τέλος, υπάρχει διάσταση ανάμεσα στο "θέλω" και το "μπορώ";

Πολλά ερωτήματα, αλλά πλέον είμαστε σε θέση να τακτοποιήσουμε τις απαντήσεις τους.

Αντί επιλόγου - Ένα απόσπασμα κειμένου του Χρήστου Γιανναρά

"Η Αγία Γραφή μας βεβαιώνει ότι «ο Θεός αγάπη εστί» (1 Ιωαν 4, 16). Δεν μας λέει ότι ο Θεός έχει αγάπη, ότι η αγάπη είναι … μια ιδιότητα του Θεού. Μας βεβαιώνει ότι αυτό που είναι ο Θεός είναι η αγάπη, ότι ο Θεός είναι ως αγάπη, ότι ο τρόπος με τον οποίο είναι ο Θεός είναι η αγάπη. Ο Θεός είναι Τριάδα Προσώπων και αυτή η Τριάδα είναι Μονάδα ζωής, … Το κάθε Πρόσωπο υπάρχει όχι για τον εαυτό του, αλλά υπάρχει προσφερόμενο στην κοινωνία αγάπης με τα άλλα Πρόσωπα. Η ζωή των Προσώπων είναι μια «αλληλοπεριχώρηση» της ζωής, που θα πει: η ζωή του ενός γίνεται ζωή του άλλου, η Ύπαρξή τους αντλείται από την πραγματοποίηση της ζωής ως κοινωνίας, από τη ζωή που ταυτίζεται με την αυτοπροσφορά, την αγάπη". (Γιανναράς, Χρ. (1996). Αλφαβητάρι της πίστης. Αθήνα: Δόμος, σ. 61)

Επομένως, το βίωμα του εν Χριστώ ήθους στην καθημερινότητα έχει ως αποκορύφωμα την αγιοσύνη. Έναν άλλον τρόπο ζωής που σαν το αλάτι νοστιμεύει αυτόν τον κόσμο. Η αγιοσύνη είναι η προσπάθεια του ανθρώπου να χρησιμοποιήσει τη λογική και την ελευθερία της κατ' εικόνας δημιουργίας του και να φθάσει στην ομοίωση του Θεού και να γίνει ο ίδιος άγιος προσφέροντας τα δώρα του Τριαδικού Θεού σε όλη την κτίση.

Τι είναι όμως αγιότητα;

Το ερώτημα αυτό θα μας απασχολήσει σε μια επόμενη ανάρτησή μας.

Μέχρι τότε, ας ακούσουμε και ας εμπνευστούμε από τον "Ύμνο της Αγάπης" του Αποστόλου Παύλου.

Για να δείτε μια παλιότερη ανάρτησή μας σχετική με το "Ήθος", πατήστε ΕΔΩ

Υποσημειώσεις:
[1] Νίκου Ματσούκα, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Γ΄, εκδ. Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 45