2.1 Πίστη - Α΄ Λυκείου (2017-18)

                                        "Πίστη σημαίνει σιγουριά γι'  αυτά που ελπίζουμε 

                                               και βεβαιότητα γι' αυτά που δε βλέπουμε" 

                                                                      (Εβρ. 11,1)

Εισαγωγή

Στις προηγούμενες αναρτήσεις μας επεξεργαστήκαμε μέσα από συγκεκριμένες έννοιες και δραστηριότητες τη θεματική ενότητα "Άνθρωπος/Πρόσωπο". Ειδικότερα, ανακαλύψαμε ότι η αναζήτηση του Θεού είναι ένα πανανθρώπινο φαινόμενο, εστιάσαμε σε ορισμένα κίνητρα, τα οποία αξιολογήσαμε. Στη συνέχεια, εντοπίσαμε παραδείγματα όπου η αυτογνωσία συνδέεται με τη θρησκευτικότητα και γνωρίσαμε τη σημασία-δυναμική που έχει η αυτογνωσία για τη σχέση μας με τον Θεό, τον συνάνθρωπο και οπωσδήποτε  με τον εαυτό μας. Βέβαια, για να πραγματοποιηθούν οι σχέσεις απαιτείται η επικοινωνία με τον Άλλον/άλλον. Στη συνάφεια αυτή αναγνωρίσαμε τρόπους επικοινωνίας με τον Θεό και επεκτείναμε την έρευνά μας στην ποιότητα της επικοινωνίας, η οποία συνδέεται με το ήθος. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στο ήθος του Ιησού Χριστού και των ανά τους αιώνες  μαθητών/μαθητριών Του, που ανιδιοτελώς διδάσκουν στην πράξη την Αγάπη και την Ελευθερία με το άγιο βίο τους και αποκτούν παράδειγμα για όλη την οικουμένη. Η έρευνά μας στην πρώτη θεματική ενότητα ολοκληρώθηκε με την επίσκεψη στην ενορία των Αγίων Αναργύρων και την συζήτηση για τις όψεις της αγιότητας στην καθημερινή ζωή.

Πλέον ξεκινάμε τη δεύτερη θεματική ενότητα με τίτλο "Θρησκευτικότητα". Οι έννοιες που θα μας απασχολήσουν εδώ είναι η πίστη, η λατρεία, η προσευχή, η γιορτή και η σωτηρία.

Πρώτο μας θέμα η πίστη. Τι σημαίνει πίστη στον θρησκευτικό κόσμο; Ποια είναι η σημασία της στη Χριστιανική Εκκλησία;

Για εμάς μπορεί να σημαίνει κάτι;

1. Εμπειρίες σχετικές με την εμπιστοσύνη σε πρόσωπα ή θεσμούς. Η πίστη ως κοινωνικό γεγονός.

Για να κατανοήσουμε τη σημασία της πίστης στον θρησκευτικό κόσμο, θα πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε το νόημά της στην κοινωνία και στις καθημερινές σχέσεις. Ας σκεφτούμε ως παράδειγμα τον τυφλό Οιδίποδα, ο οποίος περιπλανήθηκε στον ελλαδικό χώρο με οδηγό την κόρη του Ισμήνη.

Τι αισθάνεται ο Οιδίποδας για την οδηγό του και την ακολουθεί παντού;

Το ερώτημα αυτό δε θα το απαντήσουμε, αλλά προσπαθήσουμε να βιώσουμε την εμπειρία του Οιδίποδα.

Θα πρότεινα μάλιστα να χωριστούμε σε ζεύγη και ο ένας μαθητής/η μια μαθήτρια να κλείσει τα μάτια και ο άλλος/η άλλη να τον/την οδηγεί μέσα στην τάξη.

Πως σας φάνηκε αυτή η εμπειρία;

Με αφορμή αυτή την εμπειρία, θα ήθελα να συζητήσουμε για τις καθημερινές μας σχέσεις;

Ποιους ανθρώπους πιστεύουμε και γιατί;

Τους πιστεύουμε όλους το ίδιο; 

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να πιστέψουμε κάποιον/κάποια; 

Ας προσπαθήσουμε τώρα να συνοψίσουμε τα συμπεράσματά μας σε μια λίστα.

Τι είναι τελικά "πίστη" στην καθημερινή ζωή;

2. Διάκριση των εννοιών της πίστης και της ιδεολογίας.

Σε γενικές γραμμές θα σημειώναμε ότι η πίστη σημαίνει σχέση, πορεία, εμπιστοσύνη, οικειότητα. Οι σχέσεις ποτέ δεν είναι αυτονόητες. Απαιτούν αγώνα και διαμορφώνονται στο πέρασμα του χρόνου ώστε να υπάρξουν ως σχέσεις εμπιστοσύνης.

Όμως, μια σχέση πίστης από τι εξαρτάται; Καθορίζεται από κάποια ιδεολογία; ΄Η μήπως η πίστη και η ιδεολογία είναι το ίδιο πράγμα;

Που αποσκοπεί η ιδεολογία και που η πίστη;

Ειδικότερα, οι αρχές, οι προϋποθέσεις και το σύνολο των αντιλήψεων που οδηγούν στην πίστη μπορούν να μεταβληθούν σε μια ιδεολογία, δηλαδή να γίνουν μια ιδέα που ο άνθρωπος υπηρετεί με κάθε τρόπο.

Για να κατανοήσουμε τη διάκριση μεταξύ πίστης και ιδεολογίας, θα μελετήσουμε την παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου από το ευαγγέλιο του Λουκά (18, 9-14). 

Στη συνέχεια, στο περίγραμμα που είναι στον τοίχο με τη μορφή ενός ανθρώπου, γράφουμε τις σκέψεις και τις βεβαιότητες του Φαρισαίου, ενώ από έξω τις σκέψεις μας και τα συναισθήματά για το γεγονός που μελετήσαμε.  Ταυτόχρονα αιτιολογούμε τι γράψαμε.

Μετά από όλα αυτά: Πίστη ή ιδεολογία;

Εναλλακτικά:
Παρακολουθούμε το παρακάτω βίντεο και απαντάμε στις ερωτήσεις του βίντεο σχετικά με τα διαδοχικά στάδια της πίστης στους πρωταγωνιστές.

Τελικά η πίστη είναι κάτι το αυτονόητο και δεδομένο;

3. Η πίστη στον Τριαδικό Θεό ως προσωπική σχέση εμπιστοσύνης
Η πίστη δηλώνει μια σχέση που εξελίσσεται μέσα σε δυσκολίες. Ωστόσο, αυτή η σχέση μπορεί να χάσει τη χαρισματική της διάσταση και να καταλήξει να υπηρετεί μια ιδέα με απόλυτο τρόπο, δηλαδή να οδηγήσει σε μια τυφλή προσήλωση σε μια π.χ. ηθική αρχή ή προσωπική κοσμοθεωρία, με συνέπεια την αυτοειδωλοποίησή του ανθρώπου.
Ωστόσο, μπορεί η σχέση με τον Θεό να είναι σχέση εμπιστοσύνης ή μήπως είναι μια ιδεολογία;
Πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί να υπάρξει ως προσωπική σχέση εμπιστοσύνης;
Στον προβληματισμό αυτό θα μας βοηθήσουν τα κείμενα του Φ.Μ.

4. Σύζευξη πίστης και αγάπης στον χώρο της κοινωνίας.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία τα δόγματα αποτελούν το περιεχόμενο της πίστης και αυτά που κατευθύνουν τον ανθρώπινο βίο. Ας μη λησμονούμε, ότι στο δόγμα της Αγίας Τριάδας αποτυπώνεται μια κοινωνία Προσώπων αλληλοπεριχώρησης και αγάπης. Επομένως, το μήνυμα που δίδεται σε κάθε άνθρωπο είναι η καλλιέργεια και η προσπάθεια για ανιδιοτελή αγάπη κατά το πρότυπο της Αγίας Τριάδας. Η αγάπη και η πίστη ως σχέση εμπιστοσύνης συμπορεύονται.

Όμως τι μπορεί να σημαίνει για εσάς τους μαθητές/τις μαθήτριες η συμπόρευση πίστης και αγάπης, όπως εκφράζεται στη χριστιανική θεολογία;

Το ερώτημα αυτό θα το απαντήσουμε μέσα από ορισμένες φράσεις των αγίων Παϊσίου του Αγιορείτη και Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτη, καθώς και της Γερόντισσας Γαβριηλίας. Αφού τις διαβάσουμε, σκεφτόμαστε και ανακοινώνουμε τις σκέψεις μας.

Επίλογος

Κλείνοντας αυτή την ανάρτηση, θα ήθελα να σημειώσω ότι η πίστη κλείνει μέσα της την προσδοκία και την αγάπη. Το ζήτημα είναι να υπάρχει μια διαρκή προσωπική εγρήγορση, ώστε η πίστη να μην καταλέξει σε κενή ιδέα, που υπηρετεί το αυτο-είδωλο κάθε ανθρώπου. Στον χριστιανικό κόσμο η πίστη λαμβάνει υπαρξιακές και κοινωνικές διαστάσεις. Με αφετηρία το δόγμα του Τριαδικού Θεού, νοηματοδοτεί τον ανθρώπινο βίο και καλεί τον άνθρωπο σε μια δυναμική παρουσία στην κοινωνία, με σκοπό την έμπρακτη μαρτυρία των πανανθρώπινων αξιών και ιδανικών, όπως η αγάπη, η αλληλεγγύη, η ειρήνη.

Ας μη ξεχνάμε άλλωστε, στη χριστιανική  θεολογία η λέξη "αλληλοπεριχώρηση" εκφράζει μια δυναμική που διασπά κάθε είδους στερεότυπα και προκαταλήψεις και δίνει τη δυναμική στον άνθρωπο να συνυπάρξει αγαπητικά με τον πλησίον του κατά το πρότυπο της Αγίας Τριάδας.

Βέβαια, να υπενθυμίσω για μια ακόμη φορά ότι η πίστη δεν είναι ποτε αυτονόητη, ούτε όμως και ιδεολογία. Σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο, "πίστη σημαίνει σιγουριά γι'  αυτά που ελπίζουμε και βεβαιότητα γι'  αυτά που δε βλέπουμε" (Εβρ. 1, 11). Πίστη είναι αυτό που διηγούνται οι ουρανοί: "δόξαν Θεού". Τέλος, μοιάζει πολύ με τους ακόλουθους στίχους του Αλκίνοου Ιωαννίδη από το τραγούδι Μικρή πτητική θεολογία:

"Κι αν ούτε σπέρνουνε τ' αηδόνια, ούτε θερίζουν,

είναι που στέκονται στο πιο ψηλό κλαδί,

και μεταφράζουν την εικόνα που αντικρίζουν

σε δέντρο που είδε το Θεό και κελαηδεί"

Αυτή η πίστη ως σχέση εμπιστοσύνης και αγάπης οδηγεί στη λατρεία του Θεού από τον άνθρωπο. Όμως με τη σημασία της λατρείας στον θρησκευτικό κόσμο, θα ασχοληθούμε σε μια επόμενη μας ανάρτηση.

Για να δείτε την ανάρτηση για την υπο-ενότητα "2.1 Πίστη" κατά το σχολικό έτος 2016-17 ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ