1.3 Βίωμα - Β΄ Λυκείου (2017-18)

"καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας 

ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος" (Μτθ. 28, 20)

Εισαγωγή

Στην τελευταία μας συνάντηση συζητήσαμε και συμφωνήσαμε ότι πολλοί άνθρωποι ψηλαφίζουν την ύπαρξη αλλά και τη σχέση με τον Θεό στην ομορφιά του κόσμου (κόσμημα-στολίδι) και στην αρμονία του σύμπαντος. Το μεγαλείο της φύσης τους παρακινεί να αναζητήσουν και  πολλές φορές να υμνήσουν τον Θεό. Ιδιαίτερα στα βιβλικά κείμενα για τη δημιουργία του κόσμου απαντά ένα διαχρονικό μήνυμα. Ο άνθρωπος καλείται να συνεργαστεί με τον Θεό και τον συνάνθρωπό του για να "φυλάξει", δηλαδή να προστατέψει το φυσικό περιβάλλον

         

 Για να επιτύχει τον στόχο του αυτόν ο άνθρωπος, οφείλει να ανοιχτεί και να επικοινωνήσει με τον συνάνθρωπό του αλλά και τον Θεό. Η επικοινωνία με τους άλλους και οπωσδήποτε με τον Θεό μας οδηγεί στη σύναψη σχέσεων, κι όπως έχουμε δει σε πολλά παραδείγματα στην τάξη, οι σχέσεις δεν είναι αυτονόητες, ούτε μια εύκολη υπόθεση. Ωστόσο, ο άνθρωπος μέσω των σχέσεων έρχεται σε επαφή μέ άλλα άτομα, ανταλλάσσει ιδέες και απόψεις, λαμβάνει και μεταδίδει γνώσεις, αντιμετωπίζει καταστάσεις, επηρεάζεται και επηρεάζει και εξελίσσεται ως προσωπικότητα.

Όλες οι σχέσεις αφήνουν σημάδια στο πέρασμά τους και διαμορφώνουν την προσωπικότητα κάθε ανθρώπου μέσα από τις εμπειρίες που αποκτούν. 

Ουσιαστικά πρόκειτα για το βίωμα της ζωής. Όμως, τι σημαίνει βίωμα;

Ποια μπορεί να είναι η σχέση του καθημερινού βιώματος με το θρησκευτικό;

Το θρησκευτικό βίωμα μήπως είναι μια αυταπάτη; 

Το θρησκευτικό βίωμα τι μπορεί να προσφέρει στον σύγχρονο άνθρωπο;

1. Εμπειρίες της ζωής και θρησκευτικές εμπειρίες (διαφορές και ομοιότητες). 

Θα ήθελα πρώτα να περιγράψουμε τη σημαίνει βίωμα ή εμπειρία ζωής στην καθημερινή μας ζωή.

Οι εμπειρίες της ζωής μπορεί να είναι και θρησκευτικές εμπειρίες; 
Ας παρατηρήσουμε τον παρακάτω πίνακα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου με θέμα τη θεραπεία του τυφλού από τον Ιησού Χριστό.

Τι βλέπετε;

Τι σκέφτεστε γι' αυτό που βλέπετε;

Τι θα θέλατε να ρωτήσετε σχετικά με το θέμα του πίνακα;

Τελικά, τι λέτε;
Το θρησκευτικό αυτό βίωμα μπορεί να είναι και βίωμα ζωής; Αν ναι, για ποιόν/ποια/ποιους και γιατί;

Ποια μπορεί να είναι η σχέση ανάμεσα στις εμπειρίες της ζωής και τις θρησκευτικές εμπειρίες;

2. Οι συνέπειες και οι επιδράσεις που επιφέρουν τα θρησκευτικά βιώματα στη ζωή των πιστών, στη λαϊκή παράδοση και στον ευρύτερο πολιτισμό.

Το θρησκευτικό βίωμα μπορεί να είναι τόσο δυνατό και να γίνει βίωμα ζωής ή μπορεί να είναι τόσο απαλό που να ακολουθεί τον άνθρωπο σε κάθε στιγμής της ζωής του. Βέβαια, τις περισσότερες φορές είναι λίγο δύσκολο να διακρίνει κανείς αυτές τις εμπειρίες, μια και η μετοχή στη ζωή είναι μία και κοινή.

Ωστόσο, τα πολιτιστικά μνημεία και έργα περιγράφουν, ή να προτιμάτε αποτυπώνουν, καλύτερα αυτές τις εμπειρίες. Ας μη λησμονούμε, άλλωστε, ότι οι θρησκείες προσφέρουν και δημιουργούν πολιτισμό αλλά και επωφελούνται από τον πολιτιστικά αγαθά.

Με βάση αυτές τις σκέψεις, θα αναζητήσουμε στις ομάδες μας τις συνέπειες και τις επιδράσεις που επιφέρουν τα θρησκευτικά βιώματα στη ζωή των πιστών μέσα από έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι επιδράσεις και οι συνέπειες του θρησκευτικού βιώματος σε κάθε λογοτεχνικό κείμενο;

Μπορείτε να καταγράψετε και οργανώσετε σε μια σειρά (έναν χάρτη) τις βασικές έννοιες; Με άλλα λόγια, πως περιγράφεται σε αυτά τα λογοτεχνικά έργα η σχέση και η εμπειρία με τον Θεό;

3. Διδασκαλίες και πρακτικές του μυστικισμού ως αναζήτηση και εμπειρία του Θεού. 

Στη λαϊκή παράδοση αποτυπώνονται έντονα οι θρησκευτικές εμπειρίες. Ειδικότερα, στο παρελθόν το θρησκευτικό βίωμα και η νοηματοδότηση του κόσμου από την Εκκλησία ήταν πιο ευδιάκριτα. Ο καθημερινός κοινωνικός βίος  είχε άμεση σύνδεση με την περιρρέουσα εκκλησιαστική ατμόσφαιρα και τον χριστιανικό πολιτισμό (π.χ. εορτές, έθιμα, πανηγύρια), όπως διαβάσαμε στα διηγήματα και στο ποίημα.
Βέβαια, το θρησκευτικό βίωμα, όπως και κάθε εμπειρία, είναι κάτι πολύ προσωπικό. Ακόμη κι αν αναφέρεται σε εμπειρία μιας ομάδας ή κοινωνίας, ο καθένας αντιλαμβάνεται αυτή τη σχέση πολύ προσωπικά. 

Ωστόσο, σε όλες τις θρησκείες υπάρχουν άνθρωποι που αναζητούν και προσπαθούν να βιώσουν πιο έντονα τη σχέση με τον Θεό/Ιερό και μάλιστα το προσπαθούν μέσα από συγκεκριμένες τεχνικές και πρακτικές.

Ουσιαστικά πρόκειται για τους θρησκευτικούς μύστες, που απαντούν σε κάθε θρησκεία.

Για να κατανοήσουμε τι είναι θρησκευτικός μυστικισμός, διαβάζουμε το απόσπασμα κειμένου από το βιβλίο Ίχνη από την αναζήτηση του υπερβατικού του νυν Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστασίου.

Στη συνέχεια μελετούμε τα κείμενα από τις διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις και προσπαθούμε να γνωρίσουμε τις πρακτικές που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι της κάθε θρησκείας για να βιώσουν τη σχέση τους με τον Θεό;

Μπορείτε να εντοπίσετε στοιχεία του αποσπάσματος του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας στα άλλα δύο κείμενα (π.χ. τρόποι άσκησης, μυστικιστικό ρεύμα);

Τι άλλο παρατηρείτε; Ποιες είναι οι πρακτικές;

Επίσης, πως περιγράφεται η ένωση με τον Θεό στο ισλαμικό ποίημα, στον Χριστιανισμό και στον Ινδουισμό;

Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές;

Ποιος είναι ο τελικός σκοπός αυτής της ένωσης σε κάθε θρησκεία;

Στο παρακάτω βίντεο θα προσπαθήσουμε να παρατηρήσουμε στοιχεία του μυστικισμού που ανακαλύψαμε στα κείμενά μας.

4. Θρησκευτικά βιώματα και εμπειρίες από τον χώρο του Χριστιανισμού. Πίστη και βίωμα

Μέχρι στιγμής γνωρίσαμε ότι σε όλες τις θρησκείες οι άνθρωποι προσπαθούν
να ενωθούν με τον Θεό, ανεξάρτητα αν το πράττουν από αγάπη ή
επειδή επιθυμούν να σβήσουν την ύπαρξή τους, κι έτσι να λυτρωθούν.
    Όμως, τι συμβαίνει στον χριστιανικό κόσμο;
    Πως συνδέεται η πίστη και το βίωμα.

    Ας διαβάσουμε στις ομάδες μας 

   ορισμένα αποσπάσματα κειμένων με θέμα
   το θρησκευτικό βίωμα

  στον Χριστιανισμό.


Θα ήθελα να το τροποποιήσουμε και σχηματίσουμε-γράψουμε ένα δικό μας κείμενο ή ποίημα ή ακόμη και μια ζωγραφιά με αφορμή το  κείμενο που μας ανατέθηκε.

  Είμαι σίγουρος ότι θα εκπλαγώ με τη δημιουργικότητά σας!

5. Σύγχρονες εκφράσεις του θρησκευτικού βιώματος και ο ρόλος τους στη θρησκεία και στον κόσμο.

Ας ολοκληρώσουμε αυτή
 τη δημιουργική
 διαδικασία διαβάζοντας
  το κείμενο του π Χαράλαμπου Παπαδόπουλου
    ή πιο γνωστού, ως
 π. Λίβυου.

Ποιες είναι οι εντυπώσεις και οι σκέψεις σας;  Αν θέλετε κοιτάξτε 
και την παρακάτω εικόνα και συνδυάστε την με το κείμενο.
Τι σημαίνει οι φράσεις: "Ο Χριστός έρχεται, όταν του μοιάσουμε [...] Πάρε τον παράδεισό μου και δος μου την κόλασή' σου";
Μήπως είναι μια ψευδαίσθηση; Πως μπορεί κάτι τέτοιο να γίνει πραγματικότητα σήμερα; Γνωρίζεται κάποια παραδείγματα; 

Επίλογος

Το θρησκευτικό βίωμα αποτελεί μια προσωπική πορεία αναζήτησης και βίωσης της σχέσης με τον Θεό κι απαντά σε όλες σχεδόν τις θρησκείες. Η εμπειρία με τον Θεό διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου. Τον βοηθά να ανακαλύψει τον εαυτό του και να επικοινωνήσει με τον συνάνθρωπό του.
Η θρησκευτική εμπειρία έχει άμεση σχέση με την καθημερινή ζωή, επηρέαζει και διαμορφώνει τα ήθη, τα έθιμα, τις παραδόσεις, τον κοινωνικό και πολιτικό βίο, τον πολιτισμό, τις διαπροσωπικές σχέσεις και γενικά όλη τη ζωή του ανθρώπου.
Αποκορύφωμα του θρησκευτικού βιώματος είναι ο μυστικισμός, που είναι κοινός στον θρησκευτικό κόσμο.

Στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση ο μυστικισμός εκφράζεται στην αγωνιστικότητα των μοναχών και των μοναζουσών. Οι μοναχοί και οι μοναχές φανερώνουν σε όλους τους λαϊκούς με πραγματική αυταπάρνηση τον αγώνα και την πορεία ένωσης με τον Θεό. Έτσι οι λαϊκοί λαμβάνουν το παράδειγμα για να αγωνιστούν κι αυτοί στην καθημερινή τους ζωή και να ενωθούν με τον Θεό.

Πολλοί άγιοι και αγίες της Εκκλησίας έφτασαν από το  "κατ' εικόνα" στο  "καθ' ομοίωσιν" και την αγιοσύνη. Η εμπειρία τους ήταν μοναδική κι  κορυφώνεται στη θέα του Ακτίστου Φωτός. Βέβαια, η εμπειρία αυτή  κράτησε ελάχιστες στιγμές. Ήταν όμως σημαντική για να αναζητήσει ο  άνθρωπος τον Θεό και να τον δει ως τον "μανικό εραστή", όπως γράφει κι  ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής.
 Αυτή η εμπειρία οδηγεί τον άνθρωπο στην αυτοπαραίτηση και την ανάγκη  να μοιρασθεί την αγάπη του Θεού με τον συνάνθρωπό του. Για τους  χριστιανούς το βίωμα αυτό είναι η άντληση δύναμης από την αδυναμία. Το  μεγαλείο αυτής της εμπειρίας-σχέσης με τον Θεό είναι η έμπρακτη  προσφορά αγάπης ακόμη και σε αυτούς που αρνούνται τον συνάνθρωπό τους. 
Τότε, ο άνθρωπος "μοιάζει με τον Χριστό", και έμπρακτα ξέρει να λέει: "πάρε τον παράδεισό μου και δος μου την κόλασή σου". 
Μόνο όταν βοηθάει στην ανακούφιση και τη λύτρωση του άλλου, λυτρώνεται κι ο ίδιος. 

Όμως η έννοια της λύτρωσης, θα μας απασχολήσει την επόμενη φορά.

Για να δείτε μια παλιότερη ανάρτησή μας επί του θέματος πατήστε ΕΔΩ