2.1 Ιερότητα - Β΄ Λυκείου (2017-18)

"Ιερό και βέβηλο συνυπάρχουν"

(Νίκος Ματσούκας)

Εισαγωγή

Φέτος στην πρώτη θεματική ενότητα εξετάσαμε την έννοια "Θεός". Ειδικότερα, αναζητήσαμε τη σημαίνει αποκάλυψη του Θεού στις 3 μονοθεϊστικές θρησκείες, οι οποίες έχουν κοινή αβρααμική παράδοση. Στη συνέχεια, εξετάσαμε την ένδειξη της ύπαρξης του Θεού στη δημιουργία του κόσμου και οδηγηθήκαμε στο συυμπέρασμα ότι στη χριστιανική θεολογία τα κείμενα της Γενέσεως, δίνουν το διαχρονικό μήνυμα για τον ρόλο του ανθρώπου, που δεν είναι άλλος από την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η σχέση αυτή του ανθρώπου με τον Θεό αποτελεί μια δυναμική βιωματική έκφραση, η οποία συνδέεται με την προσδοκία της λύτρωσης.
Πιο συγκεκριμένα στη χριστιανική θεολογία, η λύτρωση έχει υπαρξιακό, κοινωνικό και οικουμενικό περιεχόμενο και οδηγεί στο βίωμα της αυτοπαραίτησης και της ενσυναίσθησης του άλλου, με αποκορύφωμα την αυτοθυσιαστική αγάπη. Αυτό το γεγονός αποτελεί ένα ηχηρό κάλεσμα προς κάθε άνθρωπο που αναζητεί την αλήθεια, ακόμη και για εκείνους που αρνούνται την ύπαρξη του Θεού. Η μόνη παραφωνία σε αυτή την πορεία είναι η υποκρισία και η ιδιοτέλεια και σε καμία περίπτωση η αμφιβολία, η οποία αποτελεί στοιχείο της πίστης.

Στη δεύτερη θεματική μας ενότητα θα ασχοληθούμε με τη βασική έννοια της Θρησκείας. Γιατί οι άνθρωποι θρησκεύουν και τι είναι θρησκεία; Ποια βασικά στοιχεία αποτελούν τη θρησκεία;

Αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να τα απαντήσουμε μέσα από την εξέταση των εννοιών της ιερότητας, της ανταμοιβής, της παράδοσης, της μύησης και της ιεροσύνης.

Ειδικότερα, στη σημερινή μας ανάρτηση θα ταξιδέψουμε και θα αναζητήσουμετη σημασία της ιερότητας στις μεγάλες και ζωντανές θρησκείες του πλανήτη. 

Τι σημαίνει η λέξη ιερό και ποιες βασικές εκφράσεις λαμβάνει στις διάφορες θρησκείες; 

Ποια είναι τα ιερά σύμβολα των θρησκειών και τι σημαίνουν;

Πως κατανοείται το ιερό στη Χριστιανική Εκκλησία; Πως γίνεται κατανοητό στην καθημερινή ζωή;

Ποια είναι η δική μας θέση απέναντι στο ιερό;

1. Η ιερότητα για τον σύγχρονο άνθρωπο και την κοινωνία.

Η σημερινή αναζήτησή μας θα ξεκινήσει με την παρατήρηση ορισμένων εικόνων και την απάντηση στην ερώτηση: "Τι είναι για εμένα ιερό;" (εκτός από θρησκευτικά θέματα).


Ποια φωτογραφία σας εκφράζει περισσότερο και γιατί;
Τι άλλο θα συμπληρώνατε;

2. Θρησκευτικές αντιλήψεις για το ιερό.
Στη ζωή μας πολλά είναι τα ιερά: γονείς, πατρίδα, φίλοι, παππούδες και γιαγιάδες, αθλήματα, ενδιαφέροντα, πολιτικές θέσεις.
Τι πιστεύουν όμως οι πιστοί ότι είναι ιερό στη θρησκεία τους; 
Ποιες είναι οι αντιλήψεις τους και πως κατανοούν το ιερό;
Η κάθε ομάδα, αφού διαβάσει τα κείμενα και παρατηρήσει τις εικόνες στο Φ.Μ., προσπαθεί να περιγράψει την έννοια του ιερού στη ζωή των ανθρώπων των διαφόρων θρησκειών.

3. Διαστάσεις της ιερότητας στη ζωή  των ανθρώπων.

Οι αντιλήψεις των θρησκευομένων για το ιερό ποικίλουν σε κάθε θρησκεία. Κοινό σημείο αυτών των αντιλήψεων είναι ότι το ιερό συνδέεται με προσωπικές στιγμές και εμπειρίες. Ο τόπος, ο χρόνος, οι τελετές, τα φετίχ, οι προσευχές, τα προσκυνήματα λαμβάνουν ιδιαίτερο νόημα μέσα από το προσωπικό βίωμα του κάθε πιστού/πιστής. Επομένως, το ιερό συνδέεται με την προσωπική κατανόηση και έκφραση. 

Στο παρακάτω βίντεο, ποιά στοιχεία αναγνωρίζεται ως ιερά στις διάφορες θρησκείες;

Τι σημαίνει όμως ιερό στην επιστήμη της θρησκειολογίας; Ποιες είναι οι διαστάσεις της ιερότητας;

Για να κατανοήσουμε το ζήτημα αυτό, θα μελετήσουμε τα κείμενα στο Φ.Μ. και θα προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε ένα διάγραμμα (χάρτη εννοιών), όπου θα αποτυπώνονται και θα συνδέονται οι διάφορες όψεις της "ιερότητας".

Παρακάτω ακολουθούν ορισμένες φωτογραφίες με επιλεγμένα ιερά σύμβολα διαφόρων θρησκειών.

Ινδουϊσμός

Ιουδαϊσμός

                               

Χριστιανισμός

Ισλάμ

4. Αξιολόγηση της ιερότητας στην καθημερινή  ζωή πιστών και μη πιστών.
Η ιερότητα αναφέρεται στο "απόλυτο", μια ανώτερη και υπερφυσική δύναμη. Πρόκειται περισσότερο για ένα καθολικό βίωμα και μια σχέση που άλλοτε βιώνεται ως "μυστήριο φοβερό", που προκαλεί φόβο και δέος και άλλες φορές ως "μυστήριο σαγηνευτικό" που είναι γεμάτο από αγάπη και γαλήνη. Ιδιαίτερα στον Χριστιανισμό, το ιερό εκφράζεται ως προσωπική σχέση-συνάντηση των πιστών με τον Θεό και ως μαρτυρία της Αγάπης του Θεού στην καθημερινή ζωή.

Για να κλείσουμε αυτή τη θεματική, θα ήθελα να ξαναγυρίσουμε στην αρχική μας ερώτηση: "Τι είναι ιερό για εμένα;".

Επίλογος

Η σημασία της ιερότητας ποικίλει στον θρησκευτικό χώρο. Ωστόσο αναφέρεται πάντα σε κάτι το ξεχωριστό, το οποίο διαμορφώνει και προάγει με ιδιαίτερο τρόπο τον πολιτισμό κάθε τόπου. Η σχέση του ανθρώπου με το ιερό τον επηρρεάζει και πολλές φορές τον προανατολίζει σε συγκεκριμένες στάσεις και αποφάσεις στην καθημερινή του ζωή. Οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται δέος και σεβασμό απέναντι στο ιερό, δίχως να αρνούνται το φόβο και πολλές φορές την τιμωρία, αν τυχόν και παραβούν τα ιερά όρια ή εκφραστούν με ανίερο τρόπο. Όπως αναφέρει ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος, "στην έννοια του Αγίου διαφαίνεται κάποια σχέση του υποκειμένου [σημ. δική μας: δηλαδή του πιστού] με το Άγιο, μία βιωματική συμμετοχή, στην έννοια του Ιερού, η προσωπική μετοχή υποχωρεί και το ανθρώπινο υποκείμενο εμφανίζεται περισσότερο ως παρατηρητής" [1].

Βέβαια, ο τρόπος που η κάθε θρησκεία κατανοεί το "Ιερό", διαμορφώνει και τη σχέση των πιστών με τον Θεό ή όποια άλλη Ανώτερη δύναμη. Έτσι πολλοί θρησκευόμενοι αναζητούν τη σχέση με το ιερό για να αποφύγουν κάποια παροντική ή αιώνια τιμωρία ή για να κερδίσουν κάποιον σύγχρονο ή μελλοντικό παράδεισο. 

Άραγε ο Θεός ανταμοίβει τους καλούς πιστούς; Ποια είναι η θέση της χριστιανικής θεολογίας απέναντι σε αυτό το ζήτημα;

Αυτά τα ερωτήματα θα τα απαντήσουμε σε μια επόμενη ανάρτησή μας!

Για να δείτε την ανάρτηση για την "Ιερότητα" κατά το σχολικό έτος 2016-17, ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ

ΥΠΟΣ. : Ίχνη από την αναζήτηση του Υπερβατικού, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2004, σελ. 35.