Τα Μυστήρια του Βαπτίσματος και του Χρίσματος. Μια σύντομη θεολογική ενημέρωση

Νικολάου Γ. Τσιρέβελου,

Δρ. Θεολογίας Α.Π.Θ.

1. Το Μυστήριο του Βαπτίσματος

Το Βάπτισμα είναι το εισαγωγικό Μυστήριο της Εκκλησίας. Αυτό εντάσσει τον άνθρωπο -ανεξάρτητα από την ηλικία του- στο Σώμα του Χριστού, την Εκκλησία, παρέχοντας του πλέον τη δυνατότητα να καλείται Χριστιανός.

Η λέξη «βάπτισμα» σημαίνει το βύθισμα μέσα στο νερό. Στη χριστιανική παράδοση το βύθισμα εικονίζει συμβολικά τη συν-ταφή με το Χριστό (μετοχή δηλαδή στο θάνατό Του), ενώ η ανάδυση εκ του νερού εκφράζει την υπέρβαση του θανάτου, την ανάσταση μαζί με τον Κύριο, τη γέννηση ενός νέου ανθρώπου «διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίας καὶ ἀνακαινώσεως πνεύματος ἁγίου» (Τιτ. 3,5).

Ο σκοπός του Βαπτίσματος κατά τον Μέγα Βασίλειο παρουσιάζεται διπλός: Πρώτιστα αποσκοπεί στην κατάργηση της αμαρτίας, η οποία οδηγεί στο θάνατο. Αυτό φανερώνει την ουσιαστική αναίρεση και απαλλαγή του ανθρώπου από τη φθορά και το θάνατο που κληροδότησε το αμάρτημα (αστοχία) των πρωτοπλάστων. Επομένως, απορρίπτονται με σαφήνεια ηθικιστικές θέσεις περί απαλλαγής του ανθρώπου από την ενοχή του προπατορικού αμαρτήματος. Αφετέρου δε, με το Βάπτισμα προσφέρονται τα θεμέλια στον άνθρωπο να οικοδομήσει τη ζωή του σε μία νέα κοινότητα ζωής με κεφαλή τον Χριστό και μέλη όλους τους Χριστιανούς, σηματοδοτώντας μία πορεία άσκησης και προκοπής στη δωρεά της ελευθερίας και της αγάπης του Αγίου Πνεύματος.

2. Το Μυστήριο του Χρίσματος 

 

Αμέσως μετά το Βάπτισμα τελείται το Μυστήριο του Χρίσματος, που είναι σημείο του Χρίσματος του Ιησού Χριστού. Με το Άγιο Μύρο ο νεοφώτιστος λαμβάνει τη «σφραγίδα της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος», επιδέχεται δηλαδή τα χαρίσματα του Παρακλήτου, τα τάλαντα της αναγεννημένης εν Χριστώ ζωής. Κατά αυτό τον τρόπο, καλείται να τα αναπτύξει στη ζωή του προς όφελος της κοινωνίας, αλλά και να τα χρησιμοποιήσει ως «όπλα» ενάντια στο κακό, το οποίο ως αρρωστημένη κατάσταση της αγαθής δημιουργίας του κόσμου διαβρώνει τις ανθρώπινες σχέσεις.

3. Ο νηπιοβαπτισμός

Η χορήγηση του Βαπτίσματος σε νήπια αποτελεί αρχαία συνήθεια της Εκκλησίας, η οποία συνυπάρχει μαζί με το Βάπτισμα τωνενηλίκων από τους πρώτους αποστολικούς χρόνους. Ο νηπιοβαπτισμός φανερώνει πρωταρχικά την μέριμνα των γονέων για ένταξη των παιδιών τους στο Σώμα του Χριστού, όσο το δυνατόν πιο σύντομα. Συνεπώς, πρόκειται για μία καθαρά πράξη φροντίδας και αγάπης. Από την άλλη, και σύμφωνα με τον Άγιο Νικόλαο Καβάσιλα, όπως κανείς εκ των προτέρων δε συναινεί στην φυσική γέννα από την μητέρα του, κατά τον ίδιο τρόπο δεν δύναται να συναινέσει και σε αυτή τη δεύτερη «κατά Χριστόν» γέννησή του. Βέβαια, η μετέπειτα ενεργός συμμετοχή του στη ζωή της Εκκλησίας -με αγώνα και άσκηση- αποτελεί σαφέστατα θέμα ελεύθερης επιλογής.

4. Ο ρόλος του αναδόχου (νονού)

Το λειτούργημα του αναδόχου ή νονού συναντάται και αυτό στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Ο Άγιος Ιππόλυτος Ρώμης αναφέρει ότι ο ανάδοχος είναι ο εγγυητής της πίστης του νεοφώτιστου. Στα μετέπειτα χρόνια, όπως μαρτυρεί ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, ο ανάδοχος ανέλαβε το ρόλο του καθοδηγητή και διδασκάλου· δηλαδή αναδέχεται τις ομολογίες και τις υποσχέσεις υπέρ της πίστης, αναλαμβάνοντας συνάμα να διδάξει και να κατηχήσει το νήπιο στη χριστιανική ζωή (συνεπώς «υιοθετεί» πνευματικά τον νεοφώτιστο). Αυτονόητο συνεπώς κρίνεται, ότι ανάδοχος δύναται να γίνει μόνο Χριστιανός Ορθόδοξος και ουδέποτε Ρωμαιοκαθολικός ή Προτεστάντης, ετερόθρησκος ή και άθεος ακόμη.

5. Το όνομα του νεοφώτιστου (βαπτισθέντος)

Το Βάπτισμα ουδεμία σχέση έχει με τη λήψη του ονόματος, όπως συνήθως επικράτησε να λέγεται. Το Βάπτισμα είναι η είσοδος του ανθρώπου στο ζωντανό Σώμα του Χριστού, την Εκκλησία Του. Ωστόσο, το όνομα του νηπίου οφείλει να δίδεται -σύμφωνα πάντα με την εκκλησιαστική παράδοση- κατά την όγδοη μέρα από τη φυσική γέννηση του, όπως ο Κύριος περιτμήθη οκτώ ημερών (κατά το ιουδαϊκό έθος) και ονομάσθηκε Ιησούς, δηλαδή ο Σωτήρας του κόσμου.

Σχετικά με την επιλογή του ονόματος, καλό είναι να επιλέγεται το όνομα ενός Αγίου. Έτσι, τιμάται ο Άγιος, αλλά και υπενθυμίζεται στον πιστό η διαρκής προσπάθεια μίμησης της ζωής του Αγίου, αποκαλύπτοντας ουσιαστικά ότι τελικός προορισμός του ανθρώπου είναι η θέωση, που αθληματικά και υποδειγματικά κατόρθωσαν οι Άγιοι της Εκκλησίας.

6. Η σχέση των μυστηρίων του Βαπτίσματος και Χρίσματος με τη Θεία Ευχαριστία

     Το Βάπτισμα, το Χρίσμα, όπως και όλα τα Μυστήρια της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας οδηγούν στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Η ανθρωπολογική περιγραφή του Αγίου Νικολάου Καβάσιλα σχετικά με αυτό το θέμα είναι εντελώς χαρακτηριστική. Το Βάπτισμα εκφράζει τη γέννηση στην εν Χριστώ ζωή, ενώ το Χρίσμα είναι η άμεση κίνηση σε αυτή τη νέα ζωή. Η Θεία Ευχαριστία ουσιαστικά αποτελεί την «τροφή» και ενδυνάμωση του ανθρώπου, την μετοχή στην τράπεζα του Κυρίου. Κατά το Μυστήριο της Θείας Κοινωνίας συντελείται η μεταβολή των φθαρτών δώρων, του άρτου και του οίνου, σε Σώμα και Αίμα Χριστού, σε Τίμια Δώρα αφθάρτου και αθανάτου τρόπου ζωής. Σύμφωνα με τη ρητή βεβαίωση του Κυρίου, «ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον, κἀγὼ ἀναστήσω αὐτὸν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ. ἡ γὰρ σάρξ μου ἀληθής ἐστιν βρῶσις, καὶ τὸ αἷμά μου ἀληθής ἐστιν πόσις. ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἐν ἐμοὶ μένει κἀγὼ ἐν αὐτῷ. καθὼς ἀπέστειλέν με ὁ ζῶν πατὴρ κἀγὼ ζῶ διὰ τὸν πατέρα, καὶ ὁ τρώγων με κἀκεῖνος ζήσει δι’ ἐμέ» (Ιω. 6,54-57). Αυτό σημαίνει δύο βασικά πράγματα. α) Την μέριμνα για συνεχή σχέση ζωής με τον Χριστό. β) Τη σύνδεση με τη συνέχεια της αποστολής του Κυρίου, που προέρχεται από τη ρητή εντολή Του: «καθὼς ἀπέσταλκέν με ὁ πατήρ, κἀγὼ πέμπω ὑμᾶς»(Ιω.20,21).

Έτσι, ο χριστιανός αναλαμβάνει με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος να συν-εργασθεί στο έργο του Ιησού Χριστού και να μεταδώσει το Φως Του σε όλον τον κόσμο. Με το έμπρακτο παράδειγμά του (ενν. ο χριστιανός) διδάσκει την αυτοθυσιαστική αγάπη του Κυρίου, με τελικό σκοπό τη θεραπεία του εγωισμού και την κατάργηση της αυτοκαταστροφικής αλαζονείας, που δημιουργεί αυτο-είδωλα στο σύγχρονο τρόπο ζωής. Συγχρόνως, το κάθε βαπτισμένο μέλος παρακινείται να μαρτυρήσει τον ευχαριστιακό τρόπο ζωής μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, οικοδομώντας στην καθημερινότητα αυθεντικές σχέσεις προσώπων και αγιάζοντας με τη στάση του ολάκερο το φυσικό περιβάλλον. Με λίγα λόγια, το Βάπτισμα και το Χρίσμα δίχως τη συχνή Θεία Κοινωνία παραμένουν σημεία της ζωής προ του Χριστού, της ζωής δίχως την πίστη στην Ανάσταση του Κυρίου!

Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε ως ενημερωτικό φυλλάδιο από τον Ι.Π.Ν. Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου της Ι.Μ. Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 2007.