Το μήνυμα των Χριστουγέννων, Μελέτη σε σύγχρονα ομιλιάρια - Βιβλιοπαρουσίαση

Νικ. Τσιρέβελου, Το μήνυμα των Χριστουγέννων, Μελέτη σε σύγχρονα ομιλιάρια, εκδ. Μπαρμπουνάκη, Θεσσαλονίκη 2021, σελίδες 272

                                Παναγιώτη Ασημακόπουλου,

                                                                Δρ. Θεολογίας - Θεολόγος καθηγητής στο                                                   Πρότυπο Λύκειο Ηρακλείου

(Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Σύναξη, τεύχ. 162, Απρ. Ιουν. 2022, σελ. 108-109)

            Ο Νίκος Τσιρέβελος είναι ένας νέος στην ηλικία θεολόγος καθηγητής, μάχιμος στην εκπαίδευση και ταυτόχρονα ήδη διδάκτωρ Θεολογίας, δημιουργός του χρήσιμου για το μάθημα των Θρησκευτικών προσωπικού του ιστολογίου και συγγραφέας αρκετών πονημάτων και εργασιών. Πρόσφατα κυκλοφορήθηκε ένα πολύ ενδιαφέρον και πρωτότυπο βιβλίο του, που αποτελεί μέρος της μεταδιδακτορικής του έρευνας στον τομέα της Ομιλητικής στο ΑΠΘ.

            Το βιβλίο είναι η παράθεση της εξαντλητικής του έρευνας πάνω σε 125 σύγχρονα ομιλητικά κείμενα των τελευταίων 50 ετών με κεντρικό θέμα τους την εορτή των Χριστουγέννων, η οποία και διανθίζεται από την (πάντα ενδιαφέρουσα) οπτική 109 μαθητών του, της Γ΄ τάξης του Λυκείου, στο οποίο υπηρετούσε ως θεολόγος καθηγητής κατά το σχολικό έτος 2018-2019.

Επειδή πρόκειται για συστηματική έρευνα, στις σελίδες του βιβλίου κυριαρχούν οι πίνακες με δεδομένα, καθώς και αναλυτικές στατιστικές στην ποσοστιαία κλίμακα. Άλλωστε, το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης του βιβλίου καταλαμβάνει το Παράρτημα, όπου υπάρχουν όλα τα ουσιώδη στοιχεία (το μήνυμα, οι βασικές θεολογικές θέσεις, τα στοιχεία επικαιρότητας, τα χωρία – παραθέματα) και των 125 ομιλιών που μελετήθηκαν.

Επί του περιεχομένου των κηρυγμάτων – ομιλιών διαπιστώνει και ο συγγραφέας αλλά και ο αναγνώστης του τα εξής:

α) Οι υπό μελέτη ομιλίες είναι σύντομες και μέσα στον εύλογο (και παιδαγωγικά – επικοινωνιακά αποδεκτό) χρόνο των 15 λεπτών με κατανοητή γλώσσα, σαφές νόημα και επαρκή παρουσίαση του θέματος. Εδώ βέβαια δεν γίνεται να μην αναφέρω (και να θυμηθούμε όλοι) κηρύγματα (κυρίως προφορικά) που έχουμε ακούσει και τα οποία παραβιάζουν πολλά. Και τον κανόνα του χρόνου (ξεπερνούν ακόμη και τα 45 λεπτά!!) με ακροατές το συνήθως κουρασμένο και όρθιο εκκλησίασμα, αλλά κυρίως τον κανόνα της θεματολογίας. Με θλιβερό αποτέλεσμα, να είναι το εορταζόμενο γεγονός απλά η αφορμή και όχι το κεντρικό ζήτημα. Τελικά, να αφιερώνεται το μεγαλύτερο μέρος του κηρύγματος σε άσκοπες επαναλήψεις και αναδιατυπώσεις της ίδιας πρότασης, σε ακατάσχετη ηθικολογία, ακόμη και σε απαράδεκτη (όσο και επικίνδυνη) πολιτικολογία ή -ακόμη χειρότερα- καταγγελτική γλώσσα, που εύκολα θυμίζει γραφείο τύπου κομμάτων. Πάντως όχι εκκλησιαστικό και ευαγγελικό λόγο!!

β) Οι εξεταζόμενες ομιλίες καλύπτουν επαρκώς το θεολογικό μήνυμα της εορτής των  Χριστουγέννων με έμφαση κυρίως στην εκπλήρωση των παλαιοδιαθηκικών προφητειών για την έλευση του Μεσσία και την εκπλήρωση του σχεδίου της Θείας Οικονομίας στη Γέννηση του Ιησού Χριστού, καθώς και στην ειρήνη, χαρά, αγάπη και λύτρωση που έφερε ο Χριστός στον κόσμο.

γ) Τα διαχρονικά αλλά και επίκαιρα θέματα (οικογένεια, υπερκατανάλωση, απώλεια πνευματικού προσανατολισμού, εκκοσμίκευση, πόλεμος και παγκόσμιες κρίσεις) αυτών των πέντε δεκαετιών αποτελούν συχνά αφόρμηση για την ομιλία, αλλά όχι σπάνια και το περιεχόμενο που θεραπεύει ο κηρυγματικός λόγος. Για παράδειγμα, ο Χριστός είναι ο «άρχων ειρήνης» απέναντι στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ στη Σερβία στη δεκαετία του ’90 και εκφράζει ένα διαχρονικό αντιπολεμικό μήνυμα που δεν «επιτρέπει» στην Εκκλησία Του να συγχρωτιστεί με πολεμικά σχέδια και επεκτατικές βλέψεις.

δ) Παράλληλα βέβαια, βλέπουμε (και σήμερα) αρκετά συχνά την έλλειψη πρωτοτυπίας που χαρακτηρίζει κάποιες ομιλίες που εξαντλούνται στην απλή παράθεση γνωστών και «κλασσικών» πατερικών θέσεων και θεολογικών διατυπώσεων ή και στην απλή αντιγραφή παλαιότερων ομιλιών. Από την άλλη πλευρά βέβαια πάντα ελλοχεύει και ο κίνδυνος για ομιλητές και συγγραφείς που, είτε κυνηγούν μόνιμα την πρωτοτυπία και την ανάγκη να ξεχωρίζουν, είτε και με α-θεολόγητες προϋποθέσεις κάνουν το νόημα της εορτής …αγνώριστο!

ε) Οι συγγραφείς των ομιλιών αυτών είναι όλοι άντρες. Η συντριπτική τους δε πλειοψηφία είναι ιερείς και αυτοί άγαμοι. Παραμένει λοιπόν ο μόνιμος και μεγάλος προβληματισμός για την ομιλητική και κηρυγματική δεινότητα και ικανότητα, είτε των εγγάμων ιερέων, είτε των λαϊκών (αντρών πάντα). Δεν υπάρχει; Να αναφερθούμε και στην παντελή απουσία των γυναικών και στο αν διαθέτουν τα αντίστοιχα «χαρίσματα» ως μέλη της Εκκλησίας του Χριστού ή δεν είναι ακόμη …ώριμες οι συνθήκες (sic);

Οι 109 μαθητές του συγγραφέα, που κατά το σχολικό έτος 2018-2019 προσέγγισαν πέντε κηρύγματα (ένα από κάθε δεκαετία) αποφάνθηκαν ότι σε γενικές γραμμές τα κείμενα ήταν σαφή και κατανοητά, αλλά η ανταπόκριση των κειμένων στις προσδοκίες και αναζητήσεις των μαθητών ήταν μέτρια.

Άφησα για το τέλος τέσσερις σελίδες (125-128), όπου ο συγγραφέας κάνει κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον και χρήσιμο. Διατυπώνει σύντομες, σαφείς και πλήρεις προτάσεις για την επίτευξη αποτελεσματικής μετάδοσης και πρόληψης του ευαγγελικού μηνύματος μέσα από ομιλίες και κηρύγματα, λαμβάνοντας υπόψιν και τις σύγχρονες απαιτήσεις της ψηφιακής μας επικοινωνίας και τη νέα εποχή με τις ιδιαίτερες ανάγκες που καλείται να υπηρετήσει το εκκλησιαστικό κήρυγμα.