Εκπαιδευτικό - Πολιτιστικό Πρόγραμμα: Η τέχνη του Θεολογείν - Η Χριστιανική Θεολογία σε διάλογο με τη σύγχρονη κοινωνία

Το υλικό εργασίας του φετινού Εκπαιδευτικού - Πολιτιστικού Προγράμματος στο "Βενετόκλειο" - 1ο Λύκειο Ρόδου δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book) με τίτλο "Καλλιεργώντας δεξιότητες, στάσεις και αξίες μέσα από την εκπαίδευση". Για να δείτε τις υπόλοιπες ενδιαφέρουσες εργασίες των μαθητών/τριών και των καθητών/τριών τους από τα διάφορα σχολεία του Νομού Δωδεκανήσου ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ

Ευθύς αμέσως ακολουθεί το κείμενο και το φωτογραφικό υλικό του Προγράμματός μας, όπως δημοσιεύτηκε στις σελίδες 152-162 του εν λόγω e-book.

Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΕΙΝ - Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΕ ΔΙΑΛΟΓΟ
ΜΕ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΤΣΙΡΕΒΕΛΟΣ

Θεολόγος ΠΕ01 - Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ

1^ο Λύκειο – «Βενετόκλειο» Ρόδου

ntsirevelos@hotmail.com

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το πρόγραμμα «Η τέχνη του θεολογείν – Η χριστιανική θεολογία σε διάλογο με τον σύγχρονο κόσμο» πραγματοποιήθηκε στο 1^ο Λύκειο – «Βενετόκλειο» Ρόδου κατά το σχολικό έτος 2015-16. Συμμετείχαν 29 μαθητές από διάφορα τμήματα της Α΄ και της Β΄ Λυκείου υπό την επίβλεψη του εκπαιδευτικού Νικολάου Τσιρέβελου. Το θέμα προσεγγίσθηκε μέσα από την έρευνα των θεολογικών-θρησκευτικών πηγών και δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην εξοικείωση των μαθητών/τριών με το διαδίκτυο μέσω της αναζήτησης πηγών και της δημοσίευσης αναρτήσεων σε ιστολόγιο. Οι μαθητές/τριες γνώρισαν τα βασικά σημεία και τη μεθοδολογία για έναν γόνιμο διαθρησκειακό διάλογο με βάση τις προϋποθέσεις της χριστιανικής θεολογίας. Συγχρόνως, αναζήτησαν στοιχεία στη διδασκαλία των άλλων Χριστιανικών Εκκλησιών καθώς και στις θεολογικές παραδόσεις των ζωντανών θρησκειών που προάγουν την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων ξέχωρα από την ετερότητά τους σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Σε αυτά τα πλαίσια δημιουργήθηκε και ο προβληματισμός για τον τρόπο πρόληψης και θεραπείας του θρησκευτικού φανατισμού. Στα πλαίσια αυτών των αναζητήσεων παρουσιάστηκε το παράδειγμα της ειρηνικής συμβίωσης των ποικίλων θρησκευτικών κοινοτήτων της Ρόδου και αναδείχθηκε ο ιδιαίτερος ροδιακός πολιτισμός που δημιουργήθηκε στο πέρασμα των αιώνων. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με την εκπαιδευτική επίσκεψη των μαθητών/τριων στα μεγάλα θρησκευτικά μνημεία της Μεσαιωνικής Πόλης Ρόδου

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

Διαθρησκειακός διάλογος, Μεσαιωνική Πόλη Ρόδου, Χριστιανική Θεολογία

Αναμνηστική φωτογραφία των μαθητών/τριών έξω από τον Άγιο Φραγκίσκο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στη σύγχρονη εποχή ο θρησκευτικός φανατισμός βρίσκει πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθεί σε πολλές γωνιές του πλανήτη, όπως σε ορισμένες χώρες της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής, σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης και της Αμερικής καθώς και στη χώρα μας. Ο θρησκευτικός φανατισμός δεν έχει καμία σχέση με την αγωνιστικότητα για τη μετάδοση της πίστης. Πολλές φορές αποτελεί το ένδυμα για την εξυπηρέτηση ποικίλων πολιτικών και γεωστρατηγικών σκοπιμοτήτων (Αναστάσιου, 2015). Ο φανατισμός στον θρησκευτικό κόσμο δε γνωρίζει όρια και μπορεί να έχει ως θύματα ανθρώπους άλλων θρησκειών ή και πρόσωπα θρησκευτικά αδιάφορα (αγνωστικιστές) και άθεους. Το ζητούμενο λοιπόν είναι με ποιους τρόπους μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί το φαινόμενο της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και θεμελιοκρατίας-φονταμενταλισμού (Τσιρέβελου, 2015). Οι Χριστιανικές Εκκλησίες αλλά και τα μεγάλα ζωντανά θρησκεύματα του πλανήτη περιέχουν στις πλούσιες παραδόσεις τους πάμπολλα στοιχεία που προάγουν την πανανθρώπινη προσέγγιση, ξέχωρα από τις όποιες θρησκευτικές ή άλλες διαφορές (Αναστασίου, 2015).

Σε αυτά τα πλαίσια, το εκπαιδευτικό-πολιτιστικό πρόγραμμα «Η τέχνη του θεολογείν – Η χριστιανική θεολογία σε διάλογο με τον σύγχρονο κόσμο» απέβλεπε να γνωρίσουν οι μαθητές/τριες τις θεολογικές προϋποθέσεις της Ορθόδοξης Χριστιανικής διδασκαλίας για τη διεξαγωγή ενός νηφάλιου διαλόγου με τους ανθρώπους των άλλων θρησκειών. Συγχρόνως, να ανακαλύψουν την αναγκαιότητα και τη σπουδαιότητα της διεξαγωγής ενός γόνιμου διαθρησκειακού διαλόγου (Ματσούκα, 2005) που μπορεί να οδηγήσει στην ειρηνική συνύπαρξη των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών και να έλθουν σε επαφή με την τοπική πολυθρησκευτική ιστορία της Ρόδου. Με αυτό τον τρόπο θεωρώ ότι οι μαθητές/τριες μπορούν να καλλιεργήσουν στάσεις, αξίες αποδοχής και σεβασμού κάθε ετερότητας και ειδικά της θρησκευτικής, και κυρίως να εμπνευσθούν από το παράδειγμα της ανά τους αιώνες αρμονικής πολυθρησκευτικής συμβίωσης των κατοίκων της Ρόδου.

ΣΤΟΧΟΙ

Γνωστικοί στόχοι. Οι γνωστικοί στόχοι που τέθηκαν ήταν οι μαθητές/τριες:

-Να γνωρίσουν τα λατρευτικά κέντρα των μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών του κόσμου, που διατηρούν ζωντανές κοινότητες στο νησί της Ρόδου.

-Να ψηλαφήσουν την ιδιαίτερη θεολογική παράδοση αυτών των θρησκειών.

-Να ανακαλύψουν τον ιδιαίτερο πολιτισμό κάθε θρησκευτικής κοινότητας και στη συνέχεια να ερευνήσουν την ιδιαίτερη συμβολή τους στην πολυπολιτισμική κοινωνία της Ρόδου.

-Να κατανοήσουν τις πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά που διατηρούν αυτές οι διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις που συνυπάρχουν στη Ρόδο.

-Να μάθουν ότι αφετηρία του Ιουδαϊσμού, του Χριστιανισμού και του Ισλάμ είναι η κοινή αβρααμική παράδοση.

-Να ερευνήσουν τον ιδιαίτερο πολιτισμό κάθε θρησκευτικής κοινότητας και στη συνέχεια να εμβαθύνουν στην ιδιαίτερη συμβολή τους στην πολυπολιτισμική κοινωνία της Ρόδου.

-Να αντιληφθούν γιατί ορισμένα από αυτά τα μνημεία έχουν χαρακτηρισθεί ως «Παγκόσμια Μνημεία Πολιτισμού» από την UNESCO.

-Να ανακαλύψουν το ρόλο της θρησκείας στη διακήρυξη και την επικράτηση της τοπικής και παγκόσμιας ειρήνης και στη θεραπεία κάθε είδους φανατισμού.

-Να μελετήσουν τη σημασία-σπουδαιότητα του «διαθρησκειακού διαλόγου», τόσο του επιστημονικού όσο και του διαλόγου της ζωής, για την ομαλή συνεργασία των ετερόθρησκων.

-Να κατανοήσουν το θρησκευτικό φαινόμενο ως βαθύτερη υπαρξιακή ανάγκη.

Παιδαγωγικοί στόχοι. Οι παιδαγωγικοί στόχοι αποσκοπούν οι μαθητές/τριες:

-Να αναπτύξουν την ικανότητα της συνεργασίας.

-Να καλλιεργήσουν την κριτική σκέψη και τη δημιουργική ικανότητα.

-Να εξοικειωθούν με τις νέες τεχνολογίες και την ΤΠΕ.

-Να προάγουν τη δημιουργικότητά τους και την αισθητική τους αντίληψη μέσα από την έρευνα και τη μελέτη.

-Να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών για εκπαιδευτικούς λόγους και με απώτερο σκοπό να τις συνδέσουν και με την εκπαιδευτική διαδικασία στην πράξη.

-Να καταστούν ενεργοί πολίτες στην κοινωνία.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Κατά τη διαδικασία επίτευξης των παραπάνω στόχων χρησιμοποιήθηκαν σε εναλλαγή πολλαπλές μέθοδοι. Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιήθηκαν:

-Η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση. Οι μαθητές/τριες παρήγαγαν δημιουργικές εργασίες σε ανομοιογενείς ομάδες.

-Η άντληση πληροφοριών μέσα από τον παγκόσμιο ιστό (Φεσάκη και Δημητρακοπούλου, 2009).

-Η ενθάρρυνση της αυτενέργειας (ατομικές εργασίες).

-Η δημοσίευση εργασιών στο εκπαιδευτικό ιστολόγιο Η τέχνη του θεολογείν.

-Η παιδαγωγική επίσκεψη στα κυριότερα θρησκευτικά μνημεία της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ

Στα πλαίσια της εργασίας των μαθητών/τριών ουσιαστική ήταν η συμβολή των εκπροσώπων των μεγάλων θρησκευτικών κοινοτήτων της Ρόδου. Κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής επίσκεψης των μαθητών/τριών στα θρησκευτικά μνημεία της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου, οι θρησκευτικοί εκπρόσωποι υποδέχτηκαν και ενημέρωσαν τους συμμετέχοντες για τα μνημεία πολιτισμού και τις τοπικές θρησκευτικές κοινότητες. Ο π Διονύσιος Τσαλούπης εκπροσώπησε τον Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Ρόδου κκ Κύριλλο και την Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία, η κα Φιλίππου τη Ρωμαιοκαθολική Χριστιανική Εκκλησία, ο Ιμάμης κος Χασάν Καρά Αλή την τοπική Ισλαμική Κοινότητα και η κα Κάρμεν Κοέν την τοπική Ιουδαϊκή Κοινότητα. Από αυτή τη θέση θα ήθελα μέσα από τα βάθη της καρδιάς μου να τους ευχαριστήσω για τη θερμή φιλοξενία και την υποδοχή στους/στις μαθητές/τριες.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Η γνωριμία των μαθητών/τριών με τις θέσεις της χριστιανικής θεολογίας απέναντι στους ανθρώπους άλλων θρησκευτικών πεποιθήσεων κρίθηκε απαραίτητη, με απώτερο σκοπό οι εμπλεκόμενοι στο πρόγραμμα να καλλιεργήσουν αξίες που αναφέρονται στο σεβασμό και την αποδοχή κάθε ετερότητας και ειδικά της θρησκευτικής. Ειδικότερα, η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία και η θεολογία της προσφέρει τη μαρτυρία της εν Χριστώ ζωής στον πλανήτη (Κούκουρα, 2009). Ακολουθώντας το παράδειγμα του Χριστού κατά τη συνομιλία Του με την ετεροεθνή και ετερόφυλη Σαμαρείτισσα (Ιω. 4, 1-42), συνεχίζει το έργο Του στην οικουμένη. Πέρα από μεμονωμένες ιστορικές αστοχίες, η Ανατολική Χριστιανοσύνη προήγαγε τα ιδεώδη και τις αρχές που οικοδομούν την αρμονική συμβίωση των ανθρώπων (Αναστασίου, 2015), ήλθε σε διάλογο με διάφορα θεολογικά, θρησκευτικά και αθεϊστικά ρεύματα ή απόψεις και ανέδειξε τις προϋποθέσεις για να αγωνισθούν οι χριστιανοί, ώστε να μεταμορφώσουν τον κόσμο σε μια παγκόσμια κοινωνία αγάπης (Αναστασίου, 2000). Με αυτό τον τρόπο αποτέλεσε το «τὸ ἅλας τῆς γῆς» (Μτθ. 5,13) που χαρισματικά δημιουργεί πολιτισμό.

Εξάλλου, οι Δυτικές Χριστιανικές Εκκλησίες, όπως η Ρωμαιοκαθολική, αλλά και τα μεγάλα ζωντανά θρησκεύματα, όπως το Ισλάμ και ο Ιουδαϊσμός (Αναστασίου, 2004 και Ellade & Coyliano, 2016) διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη συνεργασία και την ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων διαφορετικής θρησκευτικής προέλευσης ή όποιας άλλης ταυτότητας. Με τη ζωντανή παρουσία τους προήγαγαν τον ανθρώπινο πολιτισμό (Αναστασίου, 2004), ξέχωρα από τα όποια θεμελιοκρατικά αστοχήματα των εκπροσώπων τους στην ιστορίας, που συνήθως εξυπηρετούσαν μη θρησκευτικές επιδιώξεις (Αναστασίου, 2015 και Γιανναρά, 1999). Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί το νησί της Ρόδου. Ο χώρος της Μεσαιωνικής Πόλης μέσα από τα διατηρητέα ιστορικά μνημεία των διαφόρων θρησκειών προβάλλει το πρότυπο της πολυθρησκευτικής συνύπαρξης των ανθρώπων.

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, η εκπαιδευτική δράση αναπτύχθηκε σε ένα διάστημα πέντε μηνών και περιελάμβανε ποικίλες δράσεις και εναλλαγή μεθόδων, ώστε να επιτευχθούν όλοι οι στόχοι από τους συμμετέχοντες στο Πρόγραμμα.

Στην αρχή έγιναν κάποιες συζητήσεις, ώστε να διερευνηθεί και να αποτυπωθεί η γνώση των μαθητών/τριών σχετικά με τις θέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας και των κυριότερων Θρησκειών που υπάρχουν στη Ρόδο, όπως είναι η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ο Ιουδαϊσμός, Ισλάμ απέναντι στο θρησκευτικό φανατισμό, το διαθρησκειακό διάλογο και την ειρηνική συνύπαρξη των κατοίκων. Στη συνέχεια τέθηκαν οι γενικοί στόχοι και οι μαθητές/τριες χωρίσθηκαν σε ανομοιογενείς ομάδες των τεσσάρων ατόμων (Ματσαγγούρας, 2007). Η φάση αυτή έλαβε χώρα κατά τον πρώτο μήνα των συναντήσεων.

Στο αμέσως επόμενο διάστημα (2^ος – 3^ος μήνας) έγινε ανάθεση συγκεκριμένων εργασιών σε καθεμία ομάδα. Ειδικότερα, τέσσερεις ομάδες αναζήτησαν και μελέτησαν κυρίως σε διαδικτυακές και λιγότερο σε βιβλιογραφικές πηγές τις θέσεις της Χριστιανικής, Ορθόδοξης και Ρωμαιοκαθολικής, της Ισλαμικής (Κοράνιο, 2006) και της Ιουδαϊκής θεολογίας (Αναστασίου, 2004) απέναντι στις προοπτικές μιας ειλικρινούς επικοινωνίας και μιας γόνιμης συνεργασίας. Η έρευνά τους ανέδειξε τα στοιχεία εκείνα που προάγουν την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων σε ένα τόπο.

Δύο ακόμη ομάδες, αναζήτησαν πληροφορίες για την κριτική θεώρηση των μεγάλων φιλοσόφων απέναντι στο θρησκευτικό κόσμο. Οι μαθήτριες και οι μαθητές των ομάδων αυτών επέλεξαν να ασχοληθούν με τις φιλοσοφικές απόψεις των Carl Marx, Friedrich Nietzsche, Sigmund Freud και Jean-Paul Sartre Sartre. Στη συνέχεια, παρουσίασαν τις θέσεις της χριστιανικής θεολογίας απέναντι στις απόψεις αυτές. Στο σημείο αυτό παρατήρησαν ότι οι χριστιανοί θεολόγοι (Ματσούκα, 2002) δεν απέρριψαν ούτε καταδίκασαν τις απόψεις αυτές, αλλά πολύ περισσότερο διαλέχτηκαν με κριτικό πνεύμα και αποδέχτηκαν τα θετικά σημεία τους.

Εξάλλου, τα μέλη μιας ομάδας αναζήτησαν πληροφορίες για τον τρόπο που επηρεάστηκε η εκκλησιαστική τεχνοτροπία και ο πολιτισμός των Ορθοδόξων της Ρόδου από τη Ρωμαιοκαθολική παράδοση. Με αυτόν τον τρόπο παρουσίασαν την αλληλεπίδραση των πολιτισμών, την εκατέρωθεν αφομοίωση ποικίλων στοιχείων και τη δημιουργία της ιδιαίτερης δωδεκανησιακής τεχνοτροπίας στην εικονογραφία και την αρχιτεκτονική των ναών.

Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών παρουσιάσθηκαν σε μορφή videos και powerpoint τα πορίσματα της έρευνας κάθε ομάδας και ακολούθως δημοσιεύτηκαν στο ιστολόγιο Η τέχνη του θεολογείν. Στο επόμενο στάδιο καταβλήθηκε η προσπάθεια μέσα από συζητήσεις να συνδεθούν τα ποικίλα θέματα και να προβληθεί η διαχρονική σπουδαιότητα του θρησκευτικού διαλόγου. Στο σημείο αυτό, αποτυπώθηκαν οι προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή ενός υγιούς και δημιουργικού θεολογικού διαλόγου μεταξύ των θρησκειών (Ματσούκα, 2005) αλλά και με τα μεγάλα φιλοσοφικά και κατά πολλούς αθεϊστικά ρεύματα.

Στη συνάφεια αυτή αναδείχθηκαν τα χαρακτηριστικά του αλληλοσεβασμού και της νηφαλιότητας που χρειάζεται να διέπουν κάθε μορφή διαλόγου (Τσιρέβελου, 2015). Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στο «διάλογο της ζωής» (Αναστασίου, 2015), δηλαδή στην αρμονική συνύπαρξη των απλών ανθρώπων διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων σε έναν τόπο. Η κατανόηση του «διαλόγου της ζωής» έγινε μέσα από την τοπική ιστορία της Ρόδου (Παπαχριστοδούλου, 1972). Πιο συγκεκριμένα, αναδείχθηκε ο ιδιαίτερος ροδιακός πολιτισμός, όπως αυτός αποτυπώνεται στα ποικίλα τοπικά θρησκευτικά μνημεία και φανερώθηκε η αλληλοεπίδραση σε ποικίλα έργα τέχνης (π.χ. εικονογραφία, ναοδομία, λαϊκές παραδόσεις).

Η ενασχόληση με την τοπική ιστορία οδήγησε στο τελικό στάδιο του προγράμματος (5^ος μήνας). Έτσι διοργανώθηκε σε συνεργασία με τους συμμετέχοντες μια εκπαιδευτική επίσκεψη στα κυριότερα θρησκευτικά μνημεία της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου (Άγιος Φανούριος – Ορθόδοξη Εκκλησία, Άγιος Φραγκίσκος – Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, Τζαμί Σουλεϊμάν, Ιουδαϊκή Συναγωγή). Σκοπός της διαθρησκειακής περιήγησης ήταν να γνωρίσουν οι μαθητές/τριες την τοπική ιστορία και να εμπνευσθούν από αυτή τη θρησκευτική συνύπαρξη, συνεχίζοντας την πολυπολιτισμική και πολυθρησκευτική παράδοση της Ρόδου.

Η εκπαιδευτική επίσκεψη πραγματοποιήθηκε στις 6 Απριλίου 2016. Η περιήγηση των μαθητών/τριών ξεκίνησε από τον Ρωμαιοκαθολικό Ναό του Αγίου Φραγκίσκου (1939 μ.Χ.). Οι μαθητές/τριες ξεναγήθηκαν στον Ναό από την κα Φιλίππου, εκπρόσωπο της Ρωμαιοκαθολικής κοινότητας της Ρόδου, η οποία περιέγραψε τα βασικά μέρη του ναού, σημεία της ρωμαιοκαθολικής λατρευτικής πράξης, αναφέρθηκε στη ζωή του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης και στην ιστορία της τοπικής κοινότητας των Ρωμαιοκαθολικών.

Άγιος Φραγκίσκος - Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία

Στη συνέχεια ακολούθησε η μετάβαση στον Ορθόδοξο Χριστιανικό Ναό του Αγίου Φανουρίου (13^ος αι. μ.Χ.). Στον ιερό ναό οι μαθητές/τριες είχαν τη δυνατότητα να ενημερωθούν σχετικά με την ιστορία του ναού και το βίο του Αγίου Φανουρίου από τον εφημέριο αιδεσιμότατο πατέρα Διονύσιο Τσαλούπη. Στη συνέχεια ο θεολόγος του σχολείου, Δρ. Νικόλαος Τσιρέβελος, αναφέρθηκε στον εικονογραφικό κύκλο, τα ιερά σκευή και τους λειτουργικούς-λατρευτικούς συμβολισμούς της αρχιτεκτονικής και των επιμέρους τμημάτων των Ορθόδοξων ναών. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στην τοπική ορθόδοξη κοινότητα που προήγαγε την αρμονική συνύπαρξη των κατοίκων της Μεσαιωνικής Πόλης στους περασμένους αιώνες.

Άγιος Φραγκίσκος - Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία

Επόμενος σταθμός της περιήγησης ήταν το Ισλαμικό Τέμενος (τζαμί) του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (16^ος αι). Εκεί μίλησε στους συμμετέχοντες ο Ιμάμης της μουσουλμανικής κοινότητας κος Χασάν Καρά Αλή. Ο Ιμάμης αναφέρθηκε στο ιστορικό του τεμένους, στη θεολογική παράδοση των μουσουλμάνων που καλλιεργεί την ομόνοια και την ειρήνη καθώς και στην ιστορία της τοπικής μουσουλμανικής κοινότητας η οποία παραδίδει το παράδειγμα της αρμονικής συμπόρευσης με τους λαούς των άλλων θρησκειών.

Τζαμί του Σουλεϊμάν - Ισμαλική κοινότητα

Η περιήγηση των μαθητών/τριών κατέληξε στην Ιουδαϊκή Συναγωγή (1577 μ.Χ.) και το Ιουδαϊκό Μουσείο. Η υπεύθυνη της ισραηλίτικης κοινότητας Ρόδου κα Κάρμεν Κοέν αναφέρθηκε στο ιστορικό της Συναγωγής και τα ιουδαϊκά λατρευτικά σύμβολα, όπως επίσης στην ιδιαίτερη παράδοση των Σεφαρδιτών Ιουδαίων της Ρόδου που κατάγονται από την Ισπανία. Στη συνέχεια η κα Κοέν έκανε μια σύντομη και μεστή αναφορά στο Ολοκαύτωμα των Ισραηλιτών κατά τα μέσα του 20^ου αιώνα από τους Ναζιστές. Η ομιλία της ολοκληρώθηκε με την περιγραφή της ζωής της σύγχρονης ισραηλιτικής κοινότητας και τις εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δράσεις του Ιουδαϊκού Μουσείου.

Ιουδαϊκή Συναγωγή

Σε όλη τη διάρκεια της παιδαγωγικής επίσκεψης οι μαθητές/τριες είχαν τη δυνατότητα να θέσουν στους θρησκευτικούς εκπροσώπους διάφορες ερωτήσεις. Οι ερωτήσεις αυτές αναφέρονταν στη θεολογική παράδοση, την κοινωνική ζωή και τον πολιτισμό των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων στο νησί της Ρόδου. Με αφορμή αυτή τη διαθρησκειακή-πολιτισμική περιήγηση ακολούθησε μια γόνιμη συζήτηση μεταξύ των μαθητών/τριων. Το επίκεντρο αυτής της τελικής συζήτησης ήταν οι προοπτικές της ειρηνικής συμβίωσης των πολιτών των διαφόρων θρησκειών σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Με το εκπαιδευτικό-πολιτιστικό πρόγραμμα «Η τέχνη του θεολογείν – Η χριστιανική θεολογία σε διάλογο με τη σύγχρονη κοινωνία» οι μαθητές/τριες συνειδητοποίησαν τη σπουδαιότητα του διαλόγου και ειδικά του διαθρησκειακού στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Η τελική αξιολόγηση του Προγράμματος είχε τη μορφή της ομαδικής αλλά ατομικής αυτοαξιολόγησης. Ειδικότερα, μέσα από την τελική συζήτηση μετά την εκπαιδευτική περιήγηση στα θρησκευτικά μνημεία εκτιμήθηκε ο βαθμός επίτευξης των στόχων.

Η έρευνα των μαθητών/τριών τους βοήθησε να γνωρίσουν τις βασικές προϋποθέσεις της χριστιανικής θεολογίας για έναν ρωμαλέο και εποικοδομητικό διάλογο με τους ανθρώπους των άλλων θρησκευτικών παραδόσεων. Επίσης, συνειδητοποίησαν ότι η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων προλαμβάνει ή μπορεί να θεραπεύσει κάθε αιτία θρησκευτικού φανατισμού. Επιπροσθέτως, οικοδομεί τα θεμέλια για τη γνωριμία, το σεβασμό, τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και την ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων διαφορετικών θρησκευτικών κοινοτήτων. Εν τέλει, η παιδαγωγική επίσκεψη των μαθητών/τριών στα θρησκευτικά μνημεία της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου τους οδήγησε σε μια ουσιαστική γνωριμία με την τοπική πολυθρησκευτική ιστορία του νησιού. Συγχρόνως, τους ευαισθητοποίησε για περαιτέρω προσωπικές αναζητήσεις, ώστε να συνεχίσουν αυτή την πολυπολιτισμική συνεκτική παράδοση, που εδραιώνεται στον αλληλοσεβασμό και την αλληλεγγύη!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αναστασίου (Γιαννουλάτου) Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας (2000), Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία, Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας, σσ. 62.

Αναστασίου (Γιαννουλάτου) Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας (2004), Ίχνη από την αναζήτηση του Υπερβατικού. Συλλογή θρησκειολογικών μελετημάτων, Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας, σσ. 27-55 και 409-430.

Αναστασίου (Γιαννουλάτου) Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας (2006), Ισλάμ. Θρησκειολογική επισκόπηση, Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας, σσ. 399-404.

Αναστασίου (Γιαννουλάτου) Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας (2015), Συνύπαρξη: Ειρήνη, φύση, φτώχεια, τρομοκρατία, αξίες. Θρησκειολογική θεώρηση, Αθήνα: Εκδόσεις Αρμός.

Γιανναρά Χρ. (1999), Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα, Αθήνα: Εκδόσεις Δόμος, σσ. 21-42.

Ellade M. & Coyliano Ioan. (2016), Λεξικό των Θρησκειών, μτφρ. Ευαγ. Γαζή, Αθήνα: Εκδόσεις Το ΒΗΜΑ, σσ. 27-55 και 409-430.

Καινή Διαθήκη (1989), Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικής βιβλικής Εταιρείας.

Κοράνιο (2006), μτφρ. Γ. Πεντάκη, Αθήνα: Εκδόσεις Κάκτος.

Κούκουρα Δ. (2009), Το μήνυμα του Ευαγγελίου, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Π. Πουρναρά, σσ. 149-163.

Ματσαγγούρα, Η. (2007). Θεωρία και Πράξη της Διδασκαλίας. Στρατηγικές Διδασκαλίας. Η Κριτική Σκέψη στη Διδακτική Πράξη, Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.

Ματσούκα Ν. (2002), Ιστορία της Φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Π. Πουρναράς, σσ. 737-745.

Ματσούκα Ν. (2005), Οικουμενική Θεολογία, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Π. Πουρναράς, σσ. 329-358.

Παπαχριστοδούλου Χρ. (1972), Ιστορία της Ρόδου. Από τους προϊστορικούς χρόνους έως την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου, Αθήναι: Εκδόσεις Στέγης Τεχνών και Γραμμάτων Δωδεκανήσου.

Τσιρέβελου Ν. (2014), Η αποστολή των χριστιανών στην οικουμένη και η μαρτυρία της αγάπης του Τριαδικού Θεού, στο περιοδικό Πάντα τα Έθνη, Αθήνα: Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας τη Εκκλησίας της Ελλάδας, σσ. 3-7.

Τσιρέβελου Ν. (2015), Θεολογική θεμελίωση της Ορθόδοξης μαρτυρίας. Σπουδή στο έργο του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ostracon Publishing, σσ. 143-149 και 188-201.

Φεσάκη, Γ. και Δημητρακοπούλου Α., (2009). Μοντέλα σχεδιασμού μαθησιακών δραστηριοτήτων που αξιοποιούν ΤΠΕ: Κριτική επισκόπηση. Στον τόμο Κοντάκος Α., & Καλαβάσης, Φ. (Επιμ.), Θέματα εκπαιδευτικού σχεδιασμού (3^ος τομ.). Αθήνα: Εκδόσεις Ατραπός, σσ. 311-341.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ακολουθούν φωτογραφίες από την επίσκεψη των μαθητών στα θρησκευτικά μνημεία της Μεσαιωνικής Πόλης Ρόδου (6-4-2016). Οι φωτογραφίες προέρχονται από το προσωπικό μου αρχείο.