1.2 Τεχνολογία (Γ΄ Λυκείου 2018-19)

Ο προφητικός λόγος της Εκκλησίας απέναντι στην ειδωλοποίηση και τη δαιμονοποίηση της τεχνολογίας. 
Αποτύπωση βασικών σημείων της πορείας μάθησης στο μάθημα των Θρησκευτικών της Γ΄ Λυκείου.

Νικολάου Γ. Τσιρέβελου,

θεολόγου

Η μαγεία υπάρχει σήμερα και είναι κυρίαρχη στην καθημερινότητά μας. Αρκεί μια απλή τελετουργική κίνηση και μεταφερόμαστε σε κόσμους μακρινούς, ενώ μπορούμε και επικοινωνούμε με αμεσότητα με πραγματικούς αλλά και εικονικούς φίλους, γνωστούς και αγνώστους. Ταξιδεύουμε στον χρόνο και το χώρο και ανακαλύπτουμε νέες πραγματικότητες ή αν προτιμάτε ένα νέο σύμπαν.

Σε αυτή την υψηλή τέχνη, άνθρωποι με ειδικά χαρίσματα μπορούν να αλλάξουν τη ζωή μας. Να "διαβάσουν" τη σκέψη μας, να ανακαλύψουν τα βαθύτερα μυστικά μας και να μας κατευθύνουν ή ακόμη και να μας προξενήσουν βλάβη.

Το παραπάνω κείμενο θα μπορούσε να το έχει γράψει κάποιος/κάποια που κοιμήθηκε πριν από 60-70 χρόνια και ξύπνησε ξαφνικά στο 2018.

Βέβαια ο λόγος δε γίνεται για απόκρυφες τελετές, αλλά για τη τεχνολογία της σύγχρονης εποχής, η οποία μέσα σε 20 χρόνια άλλαξε όλον τον πλανήτη. Η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη αποτελεί χαρακτηριστικό της μετανεωτερικότητας.

Τι είναι όμως;

Δώρο ή κατάρα;

Αυτό προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε με τους μαθητές/τις μαθήτριες της Γ΄ Λυκείου του σχολείου μας, στα πλαίσια του μαθήματος των Θρησκευτικών. Η διερεύνηση του θέματος έγινε με βάση τους σύγχρονους φιλοσικό-ηθικούς προβληματισμούς αλλά και την μακρά πείρα της Εκκλησίας. Αυτό που με ενδιάφερε ήταν να ανακαλύψουν οι μαθητές/μαθήτριες τον προφητικό λόγο της χριστιανικής θεολογίας σχετικά με την τεχνολογία στην καθημερινή μας ζωή, να τον αξιολογήσουν και οπωσδήποτε να κρίνουν αν μπορεί να προσφέρει λύσεις σε ενδεχόμενα αδιέξοδα. 

Στα πρώτα βήματα της πορείας μάθησης διαπιστώσαμε χωρίς καμία αμφιβολία ότι τα οφέλη από την τεχνολογική μετα-επανάσταση είναι πάρα πολλά. Δε χωρούν σε μια σύντομη ανάρτηση. Η ζωή μας έχει αλλάξει και έχει βελτιωθεί. Οι αποστάσεις μικρύναν τόσο με τα μέσα μεταφοράς όσο και με τη ψηφιακή επικοινωνιακή πραγματικότητα. Κοινή θέση ήταν ότι το διαδίκτυο αποτελεί έναν νέο κόσμο. Ή μάλλον "περικλείει" πολλές "συμπαντικές" πραγματικότητες σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο.

Βέβαια, επισημάνθηκε ότι με ποικίλα παραδείγματα ότι η τεχνολογία μπορεί να γίνει κατάρα. Πότε όμως και πώς;

Το υλικό που επεξεργαστήκαμε μας οδήγησε στη διαπίστωση, ότι η κινητή μας συσκευή και οι εφαρμογές που χρησιμοποιούμε, μπορούν από εργαλείο να μεταβληθούν σε κομμάτι του εαυτού μας. ακόμη και στο ίδιο το αυτο-ειδωλό μας. Σε αυτές τις περιπτώσεις η επι-κοινωνία με τους άλλους δηλητηριάζεται από νόρμες φαρισαϊσμού και θεμελιώνεται στην εναλλαγή υποκριτικών ρόλων, που δεν αγγίζουν την ύπαρξη, αλλά αναπτύσσουν ψυχοπαθολογικά και απροσδόκητα το φαντασιακό.

Το ζήτημα αυτό οδήγησε αβίαστα στην έννοια του ψηφιακού πολίτη. Τι σημαίνει ψηφιακός πολίτης; Έτσι το επόμενο θέμα διερεύνησης ήταν να ανακαλύψουμε τι χαρακτηρίζει τον ψηφιακό πολίτη και πως μπορεί να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η ελευθερία του στον ψηφιακό κόσμο;

Στη συνάφεια αυτή τέθηκε και ο προβληματισμός σχετικά με τη θρησκευτική ψηφιακή ταυτότητα. Συνδέσαμε τον όρο τόσο με τα μέλη μιας θρησκείας ή Εκκλησίας, αλλά ακόμη και με ανθρώπους άθεους ή θρησκευτικά αδιάφορους, οι οποίοι όμως μπορούν να λειτουργούν με θρησκευτικό, λατρευτικό και συνάμα τελετουργικό τρόπο στον ψηφιακό κόσμο.

Εδώ προέκυψε και ο προβληματισμός για το ποια μπορεί να είναι η προσφορά της θεολογίας και ειδικά του προφητικού λόγου της Εκκλησίας;

Το ανάθεμα; 
Η απόρριψη; 
Ή κάτι άλλο;

Με τους μαθητές και τις μαθήτριες του σχολείου μας, αναζητήσαμε τον ρόλο της θεολογίας. Καταλήξαμε στην προσφορά της στην αλήθεια, η οποία συνδέεται με την ελευθερία και την αγάπη.

Σε αυτή την περίπτωση, η τεχνολογία, που η χρήση της θεμελιώνεται αλλά και επιδιώκει την ελευθερία της ανθρώπινης ύπαρξης ("προσώπου" με τη χριστιανική θεολογική έννοια), ταυτόχρονα διασταυρώνεται με την αληθινή-σταυρωτική αγάπη και επιδιώκει να σημάνει την αλήθεια. Τη θεραπεία της απανθρωπιάς σε ένα τεχνοκρατικά τεχνολογούμενο κόσμο.

Όμως, κακά τα ψέματα. Λατρεύουμε την τεχνολογία. 
Είναι ο σύγχρονος Μεσσίας!

Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της Εκκλησίας της Google. 

Αλληγορία ή πραγματικότητα; 

Το μόνο σίγουρο είναι ότι συμμετέχουμε σε αυτή την "εκκλησία" και μάλιστα μας καθορίζει. Όπως σημειώνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου Πολύκαρπος Καραμούζης, "Εάν ο 'Θεός΄είναι μια οντότητα ανθρώπινης ανάγκης, η Google εκληρώνει αυτή την ανάγκη σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τους παραδοσιακούς 'θεούς΄, όπως δείχνει σε αντίστοιχη έρευνα. [...] Αυτές οι νέες μορφές αναδεικνύουν τη λειτουργική χρησιμότητα της θρησκείας, όχι στη βάση προνεωτερικών αναγκών, αλλά των αναγκών μιας μετανεωτερικής κοινωνίας, η οποία αναδιαμορφώνει νοηματικά τόσο το περιεχόμενο της ίδιας της θρησκείας, όσο και της ίδιας της θρησκευτικότητας με κριτήριο τα πρακτικά οφέλη. [...] Όσο περισσότερο δηλαδή η αλληλεπίδραση επεκτείνεται πέρα του επιφανειακού επιπέδου και σχετίζεται με τη συλλογικότητα, παρέχοντας ένα κοινό σημείο αναφοράς, τόσο περισσότερο η αλληλεπίδραση αυτή και οι κοινωνικές σχέσεις που αναπτύσσονται περιέχουν την έννοια της ταύτισης. [...] Με την έννοια αυτή δικαιολογείται η ανάπτυξη μιας ηθικής θεωρίας για το ρόλο αλλά και τη συμβολή της χρήσης των νέων μέσων" (Πολ. Καραμούζης, "Τα νέα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι μετασχηματισμοί της θρησκευτικής ταυτότητας", Σύναξη, τεύχ. 147, Ιούλ. - Σεπ. 2018, σελ. 55-57).

Για να εμβαθύνουμε σε όλα αυτά τα ζητήματα με απλό και προσιτό τρόπο, δημιουργήσαμε τη χάρτα (παντα εντός της τάξης) των δικαιωμάτων και της προστασίας του ψηφιακού πολίτη. Συγχρόνως αναφερθήκαμε και στα δικαιώματα του θρησκευτικού ψηφιακού πολίτη. 

Κοινή θέση από όλα τα τμήματα του σχολείου ήταν η ανάγκη για κατά κεφαλήν καλλιέργεια, η οποία αποτελεί το αντίδοτο σε κάθε τεχνολογική και τεχνοκρατική τυραννία. Επίσης, αναδείχθηκε η σπουδαιότητα του εκκλησιαστικού λόγου και πράξης, με τα οποία απορίπτεται η θεοποίηση αλλά και η δαιμονοποίηση της τεχνολογίας. 

Τελικά αποφασίσαμε για το τι επιθυμούμε να περηφανευόμαστε στη ζωή μας μέσα από ένα μικρό δίλημμα.

10.000.000 αναρτήσεις, tweets, likes κλπ ή μια ζωντανή ψυχή,

 με ήθος που νοηματοδοτεί τον κόσμο από τις παρυφές της εικονικής πραγματικότητας στις εσχατιές της αληθινής πραγματικότητας;

Αφού λάβαμε τον ρόλο του θρησκευόμενου ψηφιακού πολίτη καταλήξαμε  στο ότι:

Κάθε εργαλείο λαμβάνει τη ψυχή που του δίνουμε!

Υποσημειωση: Στις συναντήσεις αυτές επεξεργάστηκα το υλικό που προτείνεται στους Φακέλους Μαθήματος της Γ΄ Λυκείου, με τη βοήθεια των άρθρων του τελευταίου τεύχους της Σύναξης με θέμα "Τεχνολογία και ανθρωπολόγία: Μια κρίσιμη σχέση" (Ιούλ.-Σεπ. 2018). Μπορείτε να δείτε τα περιεχόμενα του συγκεκριμένου τεύχους, ΠΑΤΩΝΤΑΣ ΕΔΩ

Παλιότερες αναρτήσεις του ιστολογίου επί του θέματος:

Τεχνολογία (2017-18) 

Τεχνολογία (2016-17)