3.4 Διάλογος

"Ώστε όλοι να είναι ένα"

(Ιω. 17, 21)

Εισαγωγή

Οι σύγχρονες κοινωνίες του δυτικού κόσμου χαρακτηρίζονται από πολυπολιτισμικότητα, η οποία αποτελεί ένα βασικό χαρακτηριστικό που δεν είναι καινούριο στην ιστορία (μάλλον συνιθισμένο).  Αίτημα της εποχής αυτής (όπως και άλλων εποχών) είναι η ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ ανθρώπων από διαφορετικούς πολιτισμούς, παραδόσεις, ήθη, έθιμα, θρησκείες, γλώσσες και ξέχωρα από όποια διχαστικά στερεότυπα ή προκαταλήψεις. Η αρμονική συμβίωση επιτυγχάνεται μεσά από τη γνωριμία όλων αυτών των διαφορετικών ομάδων, όπως ορθά σημειώσατε στις προηγούμενες συναντήσεις μας.
Βέβαια, για να ξεκινήσει η γνωριμία είναι απαραίτητος ο διάλογος, ώστε να τεθούν οι γέφυρες μιας πρωταρχικής επικοινωνίας, η οποία μπορεί να οικοδομήσει σταδιακά μια σχέση μεταξύ των διαφορετικών ανθρώπων. 

Άραγε γιατί υπάρχουν τόσες πολλές Χριστιανικές Εκκλησίες-Ομολογίες;

Ποια μπορεί να είναι τα εμπόδια στην επικοινωνία και τη συνεργασία των Χριστιανικών Εκκλησιών-Ομολογιών μεταξύ τους;

Αυτά τα προβλήματα μπορούν να επιλυθούν; 

Μπορεί ο διάλογος να συνδεθεί με την αγάπη; Τι προηγείται; Ο διάλογος ή η αγάπη;

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν τις αναζητήσεις μας.

1. Ο διάλογος ως στοιχείο προσέγγισης και κατανόησης

Τι είναι διάλογος; Ποιες λέξεις θεωρείτε ότι περιγράφουν αυτή την έννοια;

Ας προσπαθήσουμε να τις οργανώσουμε σε ομάδες.

2.Διάσπαση και αντιπαλότητα στην ιστορία των θρησκειών.

Ο διάλογος αποτελεί βασικό στοιχείο προσέγγισης των ανθρώπων, επίλυσης παρεξηγήσεων και απαρχή για την υγιήσυγκρότηση και ενότητα των κοινωνιών. Αν και η φράση αυτή ακούγεται (ή πιο σωστά διαβάζεται) όμορφα, τότε γιατί βιώνουμε στην προσωπική μας ζωή ή συναντάμε στον κοινωνικό και ευρύτερο χώρο γεγονότα διάσπασης; Ποια πάθη οδηγούν στην ανθρώπινη διάσπαση;

Μήπως είναι η διχόνοια, όπως αναφέρει με όμορφο τρόπο ο Διονύσιος Σολωμός "Η Διχόνοια που βαστάει/ Ενα σκήπτρο η δολερή/ Καθενός χαμογελάει,/ Πάρ' το, λέγοντας, και συ".

Ειδικά στον θρησκευτικό κόσμο η διάσπαση των πιστών σε ομάδες αποτελεί κυρίαρχο γεγονός. Για να το αντιληφθεί αρκεί να σκεφτεί το παράδειγμα του Χριστιανισμού. Σε μια πρόχειρη αναζήτηση που έκανα στο διαδίκτυο διαπίστωσα ότι υπάρχουν περίπου 40.000 διαφορετικές Προτεσταντικές Ομολογίες (ΠΗΓΗ). Γιατί άραγε τέτοια διάσπαση; 

Ας προσπαθήσουμε τώρα να κάνουμε μια μικρή και ενδεικτική ανάλυση του γεγονότος αυτού. Η κάθε ομάδα μελετάει τα κείμενα στο Φ.Ε., παρατηρεί τον πίνακα ζωγραφικής στο Φ.Μ. και προσπαθεί να απαντήσει τις ακόλουθες ερωτήσεις.

Ποιο είναι το πρόβλημα που αναφέρεται στο κείμενο και με τι σχετίζεται;

Πού συνέβη; Έχει συμβεί και σε άλλες περιοχές;

Πότε συνέβη; Είναι η πρώτη φορά που συνέβη;

Πόσο συχνά έχουμε τέτοια ζητήματα διάσπασης; Ποιες είναι οι αιτίες τους;

Ποια είναι τα άλλα χαρακτηριστικά του προβλήματος;

3. Το αίτημα του διαλόγου και της ειρηνικής συνύπαρξης εκκλησιών και θρησκειών.

Η ιδεολογικοποίηση του εκκλησιαστικού γεγονότος, η θρησκειοποίηση ως εξυπηρέτηση ατομικών αναγκών στη μετοχή στο Μυστήριο Χριστός, η υποταγή στον πειρασμό για εξουσία, η μισαλλοδοξία, ο φανατισμός και οπωσδήποτε άσχημες ιστορικές συγκυρίες και πολιτιστικές διαφοροποιήσεις επέφεραν τη διαίρεση των χριστιανών σε κάποιες εποχές και σταδιακά σε όλη την οικουμένη. Πώς όμως μπορεί να θεραπευτεί μια τέτοια νοσηρή κατάσταση; Νομίζω ότι επιτακτικό είναι το αίτημα για διάλογο. 

Ας μη λησμονούμε ότι ο Ιησούς Χριστός διαλέχθηκε με τη Σαμαρείτιδα, που ήταν γυναίκα, ήταν ετερόφυλη αλλά και ετερόθρησκη. Το παράδειγμα του Κυρίου ακολούθησαν και οι ανά τους αιώνες μαθητές και μαθήτριες Του. Ενδεικτικοί είναι οι επίσημοι διάλογοι του αγίου Κυρίλλου με τους Σαρακηνούς και τους Χαζάρους (βλ. Ταχιάου Αιμιλιανού-Αντώνιου, Κύριλλος και Μεθόδιος, εκδ. Αδελφών Κυριακίδη 1997, σελ. 63-86), αλλά και του αγίου Γρηγορίου Παλαμά με τους Χιόνας,μία  ισλαμική φυλή (Γρηγορίου Παλαμά, Προς τους αθέους Χιόνας, Διάλεξις συγγραφείσα παρά ιατρού του Ταρωνίτου παρόντος και αυτηκόου γεγονότος, Σωτήρ 15, σελ. 240-246).

Σήμερα τι γίνεται; Οι Χριστιανικές Εκκλησίες-Ομολογίες διαλέγονται μεταξύ τους; Και αν ναι, ποιος είναι ο σκοπός αυτών των διαλόγων;

Για να απαντήσουμε σ'  αυτά τα ερωτήματα τα σχετικά κείμενα στο Φ.Μ. Στη συνέχεια, θέλω να  παρακολουθήσουμε το παραπάνω βίντεο και να εστιάσουμε στην παρακάτω φωτογραφία.

Τι βλέπετε;

Τι σκέφτεστε γι'  αυτό που βλέπετε;

Τι θα θέλατε να ρωτήσετε;

Ας φανταστούμε ότι είμαι ένας δημοσιογράφος που παρακολούθησα αυτή τη συνάντηση και θα προσπαθήσω να απαντήσω στις ερωτήσεις για αυτό το γεγονός αλλά και για όσα σχετικά συμβαίνουν στους διαχριστιανούς και τους διαθρησκειακούς διαλόγους.

4. Ο διάλογος ως άσκηση αγάπης.

H Ορθόδοξη Εκκλησία πρωτοστατεί στους οικουμενικούς (διαχριστιανικούς) διαλόγους από τις αρχές του περασμένου αιώνα, ακολουθώντας πιστά την παράδοσή της. Ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα και το οικουμενικό έργο των Οικουμενικών Πατριαρχών Ιωακείμ Γ΄,
Αθηναγόρα καθώς και του νυν Βαρθολομαίου. Έτσι τον 20ο αιώνα και μέχρι τις ημέρες μας, η Ορθόδοξη Εκκλησία προσφέρει τη μαρτυρία τηςς στους επίσημους διαλόγους με τις άλλες Εκκλησίες-Ομολογίες. Για περισσότερα στοιχεία βλ. το Παράρτημα στο τέλος της παρούσας ανάρτησης.

Ποια όμως μπορεί να είναι τα χαρακτηριστικά τέτοιων διαλόγων;

Μελετούμε το χωρίο Ιω. 17, 21, ενώ η κάθε ομάδα επιλέγει ή το κείμενο του Αγίου Νεκταρίου ή τη κοινή δήλωση του Πάπα Φραγκίσκου και του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στα Ιεροσόλυμα (2014). Στη συνέχεια, φανταστείτε ότι γράφετε μια επιστολή σε έναν φίλο σας/μία φίλη σας από το Πρόγραμμα Erasmus Plus που ανήκουν στην Καθολική Εκκλησία ή σε κάποια από τις Προτεσταντικές με θέμα τον διαχριστιανικό διάλογο ή τον διάλογο ως έκφραση αγάπης.

Εναλλακτικά, με αφορμή τα παραπάνω, μετασχηματίστε ένα από αυτά τα κείμενα και γράψτε ένα άρθρο ως είδηση που θα δημοσιευτεί σε κάποια εφημερίδα ή σε ειδησεογραφική σελίδα στο διαδίκτυο.

Τέλος, όσοι/όσες έχετε χρόνο μπορείτε να δημιουργήσετε ένα κολάζ ή έναν πίνακα ζωγραφικής με θέμα "Ο διάλογος ως έκφραση αγάπης".

 Επίλογος

"Ένας υγιής διάλογος -από πλευράς τουλάχιστον των Ορθοδόξων- δύνανται σταδιακά να οδηγήσει στην ειλικρινή και γόνιμη διαχριστιανική συνεργασία [...] (Ενν. Μια τέτοια συνεργασία) προϋποθέτει το πέρασμα σε ένα νέο 'Πάσχα' το οποίο προσφέρει στην οικουμένη τα στοιχεία για να λυτρωθεί από τη γη του Φαραώ, δηλαδή την κοινωνική και κάθε είδους καταπίεση, τη βία, το φόβο, την αδικία, τον πόλεμο. Ο διάλογος μεταξύ των χριστιανικών κοινοτήτων και η συνεργασία τους σε πρακτικής φύσης θέματα μπορεί να προσδώσει υπό προϋποθέσεις τη δυνατότητα να διαβούν (ενν. οι χριστιανοί) στην κοινή αυθεντική μαρτυρία που θα αποκαλύψει τις ενέργειες του Τριαδικού Θεού στις εσχατιές της γης" (Ν. Τσιρέβελου, Θεολογική θεμελίωση της Ορθόδοξης  μαρτυρίας. Σπουδή στο έργο του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, εκδ. Ostracon Publishing, Θεσσαλονίκη 2015, σελ. 182 και 187-188).

Όμως η μαρτυρία των Χριστιανικών Εκκλησιώναπαιτείται να είναι προσεκτική και να μην εκκοσμικεύεται. Τι θα πει η λέξη "εκκοσμίκευση"; Αυτό θα είναι το θέμα μιας επόμενης ανάρτησής μας για τη Β΄ Λυκείου.

Για να δείτε μια παλιότερη σχετική ανάρτησή μας, ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Ορισμένα στοιχεία σχετικά με την ιστορία συμμετοχής των Ορθοδόξων στους διαχριστιανικούς και διαθρησκειακούς διαλόγουςΗ κάθε μορφή διαλόγου αποτελεί για την Ορθόδοξη Εκκλησία ένα βασικό χαρακτηριστικό του βίου της. Ας μη λησμονούμε ότι ο Ιησούς Χριστός διαλέχθηκε με τη Σαμαρείτιδα, που ήταν γυναίκα ετερόφυλη και ετερόθρησκη. Το παράδειγμα του Κυρίου ακολούθησαν και οι ανά τους αιώνες μαθητές Του. Ενδεικτικοί είναι οι επίσημοι διάλογοι του αγίου Κυρίλλου με τους Σαρακηνούς και τους Χαζάρους (βλ. Ταχιάου Αιμιλιανού-Αντώνιου, Κύριλλος και Μεθόδιος, εκδ. Αδελφών Κυριακίδη 1997, σελ. 63-86), αλλά και του αγίου Γρηγορίου Παλαμά με τους Χιόνας,μία  ισλαμική φυλή (Γρηγορίου Παλαμά, Προς τους αθέους Χιόνας, Διάλεξις συγγραφείσα παρά ιατρού του Ταρωνίτου παρόντος και αυτηκόου γεγονότος, Σωτήρ 15, σελ. 240-246).

H Ορθόδοξη Εκκλησία πρωτοστατεί στους οικουμενικούς (διαχριστιανικούς) διαλόγους από τις αρχές του περασμένου αιώνα, ακολουθώντας πιστά την παράδοσή της. Πάλι πολύ σύντομα θα σας παρουσιάσω ορισμένα γεγονότα από τους οικουμενικούς διαλόγους που συμμετέχει η Ορθόδοξη Εκκλησία.Ι. Το 1902 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄ με την ευκαιρία της εκλογής του απευθύνει εγκύκλιο επιστολή προς τους Προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Με έμφαση αναφέρει ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία οφείλει να ξεκινήσει τον διάλογο με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, τις Προχαλκηδόνιες και τις Προτεσταντικές Εκκλησίες. Μετά από δυο χρόνια (1904) ο ίδιος Πατριάρχης λαμβάνει αφορμή από τις απαντήσεις των Ορθοδόξων Εκκλησιών και τονίζει την ανάγκη έναρξη του διαχριστιανικού διαλόγου, ειδικά με τους Παλαιοκαθολικούς και τους Αγγλικανούς που είναι εγγύτερα θεολογικά στην ορθόδοξη παράδοση. τους προτρέπει σε άνοιγμα στο διάλογο.
Το 1920 το Οικουμενικό Πατριαρχείο απευθύνει εγκύκλιο γράμμα προς όλες τις Εκκλησίες του Χριστού για την ίδρυση μιας κοινωνίας των Εκκλησιών κατά το πρότυπο της "Κοινωνίας των Εθνών" (μετέπειτα Ο.Η.Ε.).
Τα επόμενα έτη η Ορθόδοξη Εκκλησία συμμετέχει στις πρώτες διαχριστιανικές επαφές. Το 1925 ιδρύθηκε ο κλάδος "Ζωή και Εργασία" (Στοκχόλμη) και το 1927 ο κλάδος "Πίστη και Τάξη" (Λωζάνη).

Το 1948 ιδρύεται στό Άμστερνταμ το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών με σκοπό να φέρει σε επαφή τους χριστιανούς μεταξύ τους. Η Ορθόδοξη Εκκλησία συμμετέχει σε όλες τις συνελεύσεις του Π.Σ.Ε. δίδοντας τη μαρτυρία της σε θέματα πίστης αλλά και σε ζητήματα που αναφέρονται στο κοινωνικό-διακονικό έργο και τη συνεργασία των Εκκλησιών.

(Εδώ μπορείτε να δείτε την επίσημη ιστοσελίδα του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών: https://www.oikoumene.org/en/ )

Το Π.Σ.Ε. καταδικάστηκε αρχικά από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Ωστόσο, με τη Β΄ Σύνοδο του Βατικανού (1962-1965) έκανε τα πρώτα βήματα στο χώρο της οικουμενικής κίνησης.

Εκείνο το έτος το Οικουμενικό Πατριαρχείο με πρωτόπορο τον Πατριάρχη Αθηναγόρα εγκαινίασε τον τολμηρό διάλογο της αγάπης με τους Ρωμαιοκαθολικούς. Έτσι είχαμε τη συνάντηση του Πάπα Παύλου Στ΄ με τον Πατριάρχη Αθηναγόρα και την άρση των αναθεμάτων του 1054 μ.Χ..Το 1971 εκδόθηκε ο Τόμος της Αγάπης και συνεχίστηκαν μέχρι τις ημέρες μας οι διμερείς διάλογοι μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλές συναντήσεις σε θεσμικό επίπεδο μεταξύ των Πατριαρχών και ειδικά του νυν Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου με τους Πάπες Βενέδικτο και τον νυν Πάπα Φραγκίσκο.

Ωστόσο η Ορθόδοξη Εκκλησία εγκαινίασε διμερείς διαλόγους και με τις άλλες Χριστιανικές Εκκλησίες. Το 1971 ξεκίνησε ο διάλογος με του Προ-Χαλκηδόνιους, με τους Παλαιοκαθολικούς έφτασε σε ουσιαστικό σημείο το 1975 (είχε ξεκινήσει από το 1874), από το 1961 με τους Αγγλικανούς και με τους Λουθηρανούς το 1968.
(πηγή: Νίκου Ματσούκα, "Οικουμενική κίνηση: Ιστορία-θεολογία. Επαφές και δραστηριότητες κατά τον 20ο αιώνα": http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?cat=hist&NF=1&main=texts&file=2.htm )

Περισσότερα για τη σημασία των διαθρησκειακών διαλόγων βλ. στους παρακάτω σύνδεσμους:
α) http://www.amen.gr/enotites/diathriskeiakos-dialogos


β) http://www.avgi.gr/article/10813/5952817/diathreskeiakos-dialogos-christianon-kai-mousoulmanon-ste-thrake

γ) http://panagiotisandriopoulos.blogspot.gr/2013/09/blog-post_17.html

δ) Θεολογικά Δρώμενα