3.3 Ενότητα - Α΄ Λυκείου

"ἵνα πάντες ἓν ὦσιν, 

καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ὦσιν, ἵνα ὁ κόσμος πιστεύῃ ὅτι σύ με ἀπέστειλας. κἀγὼ τὴν δόξαν ἣν δέδωκάς μοι δέδωκα αὐτοῖς, ἵνα ὦσιν ἓν καθὼς ἡμεῖς ἕν·" (Ιω. 17, 21-22)

Εισαγωγή

Ο χριστιανός συμμετέχοντας στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας τρέφεται με τον ίδιο τον Χριστό καθώς γεύεται το Σώμα και το Αίμα Του. Η θεϊκή αυτή τροφή, όπως τη χαρακτηρίζει ο π Alexander Schmemann, αποτελεί έμπνευση και δράση για την ευχαριστία προς τον συνάνθρωπό μας. Μόνο τότε ευχαριστείται και ο ίδιος ο Κύριος. Όταν η ευχαριστία μας εκφράζεται έμπρακτα προς τον πλησίον.

Όπως γνωρίζετε οι χριστιανοί κατά τη συμμετοχή τους στη θεία Ευχαριστία κοινωνούν από το ίδιο Ποτήριο. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Τι δηλώνει το γεγονός ότι όλοι μεταλαμβάνουν από τον ίδιο άρτο;

Η κοινή αυτή πράξη είναι δηλωτική της χριστιανικής ταυτότητας και ενότητας;

Ποιος είναι ο συμβολισμός της μετοχής στο κοινό Ποτήριο; Έχει κάποια σημασία στις μέρες μας;

Μήπως είναι μια συνήθεια μεταξύ αγνώστων που συναντιούνται στους ναούς κάθε Χριστούγεννα και Πάσχα; Ή μήπως τελικά αποτελεί μια πράξη ατομικής επιβράβευσης, που πέρα από τη θεολογική σημασία της ενότητας, αναφέρεται σε πιστούς που τελικά παραμένουν μόνοι τους;

Γι' αυτά τα ερωτήματα κι άλλα πολλά θα τα πούμε στην τάξη!

1. Μοναξιά / αποξένωση και συντροφικότητα

Ι. Δείτε τις παρακάτω φωτογραφίες. Η κάθε ομάδα να επιλέξει μια φωτογραφία και να τη σχολιάσει.

Τι σημασία έχει για εσάς το περιεχόμενο της φωτογραφίας (π.χ. το μουσικό συγκρότημα, η οικογένεια, η ποδοσφαιρική ομάδα, οι φίλοι κλπ).

ΙΙ. Κατά τον ίδιο τρόπο επιλέξτε μια φωτογραφία και ανακοινώστε τι αισθάνεστε και σκέφτεστε.

2. Προκλήσεις και δυσκολίες ενότητας και η ευθύνη της θρησκείας

Ο αγώνας για ενότητα των αννθρώπων δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση. Ποικίλοι είναι οι λόγοι που διαιρούν τους ανθρώπους και ο βαθύτερος θα έλεγα ότι είναι ο εγωκεντρισμός. Πολλοί άνθρωποι, επίσης, θεωρούν ότι σκοπός των θρησκειών είναι η διαίρεση και  ο διχασμός. Δε θα διαφωνήσω ότι αρκετές φορές -μέχρι και σήμερα- οι θρησκείες χρησιμοποιήθηκαν για να εξυπηρετήσουν διάφορα συμφέροντα, ειδικά των ισχυρών, και οδήγησαν πολλές κοινωνικές ομάδες σε σύγκρουση μεταξύ τους. Ωστόσο, νομίζω ότι για κάθε μορφή πολέμου ισχύουν περισσότερο τα λόγια του Θουκυδίδη: "ο πόλεμος γίνεται μόνο για την πλεονεξία και τη φιλοτιμία" (3, 82, 8) και για κανέναν άλλο λόγο.

Ποια είναι όμως η θέση της Χριστιανικής Εκκλησίας απέναντι στην ανθρώπινη διαίρεση; Με ποιους τρόπους προάγει -αν προάγει- την πανανθρώπινη ενότητα;

Ας δούμε, όμως, ένα περιστατικό από τις τελευταίες επίγειες μέρες του Ιησού Χριστού και κάποια λόγια Του.  

Ο Κύριος λίγο πριν τη σύλληψη του προσεύχηθηκε στον Θεό Πατέρα. Στην προσευχή αυτή φανερώθηκε για μια ακόμη φορά η αδιάκοπη μέριμνα και η αυτοθυσιαστική Του αγάπη για τους ανθρώπους. Συγχρόνως, μέσα από τα λόγια αυτή της προσευχής, που ονομάζεται αρχιερατική, φανέρωσε και την επιθυμία Του κι αν θέλετε τον σκοπό του έργου Του, που οφείλουν να συνεχίσουν οι ανά τους αιώνες μαθητές Του.

«…Δεν προσεύχομαι μόνο γι’ αυτούς αλλά και για κείνους που με το κήρυγμα αυτών θα πιστεύουν σ’ εμένα, ώστε να είναι όλοι ένα, όπως εσύ, Πατέρα, είσαι ενωμένος μ’ εμένα κι εγώ μ’ εσένα. Να είναι κι αυτοί ενωμένοι μ’ εμάς, κι έτσι ο κόσμος να πιστέψει ότι μ’ έστειλες εσύ. Εγώ τη δόξα που μου έδωσες την έδωσα σ’ αυτούς, για να είναι ένα μεταξύ τους, όπως εμείς είμαστε ένα: Εγώ ενωμένος μαζί τους κι εσύ ενωμένος μαζί μου, ώστε ν’ αποτελούν μια τέλεια ενότητα, κι έτσι ο κόσμος να καταλαβαίνει ότι μ’ έστειλες εσύ κι ότι αγάπησες κι αυτούς όπως αγάπησες εμένα» (Ιω. 17, 20-23).

Για να καταλάβουμε περισσότερο το κείμενο, ας απαντήσουμε στις παρακάτω ερωτήσεις.

Ποιος, που και πότε προσεύχεται;
Πως προσεύχεται;
Γιατί προσεύχεται;

Σήμερα οι άνθρωποι του πλανήτη είναι ενωμένοι;

Τι ενώνει και τι χωρίζει τους ανθρώπους, αλλά και τις Εκκλησίες και τις θρησκείες;

Στη δική μας ενορία τι μας ενώνει και τι μας χωρίζει;

Γιατί;

3. Η ενότητα στην εκκλησιαστική κοινότητα μέσα από το Βάπτισμα και την Ευχαριστία

Ο πιστός με το μυστήριο του Βαπτίσματος γίνεται χριστιανός (σε καμία περίπτωση δεν παίρνει το όνομα, το οποίο κανονικά δίδεται την 8η μέρα από τη γέννηση του παιδιού). Όμως, όλα τα μυστήρια της Εκκλησίας οδηγούν σε ένα στη θεία Ευχαριστία. Ωστόσο, κάποιος για να συμμετέχει στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας (δηλαδή για να κοινωνήσει) χρειάζεται πρώτα να γίνει χριστιανός με το βάπτισμα.
Στα επόμενα αποσπάσματα των λατρευτικών και εκκλησιαστικών κειμένων θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε τα σημεία ενότητας που ξεκινάνε από το Βάπτισμα, επιβεβαιώνονται διαρκώς στο Μυστήριο της θείας Ευχαριστίας και επεκτείνονται στον εκκλησιαστικό και τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο.

Ι.  Ακολουθία του Βαπτίσματος: «Ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε»

ΙΙ. Θεία Λειτουργία:  «Τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τὴν κοινωνίαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος αἰτησάμενοι, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους, καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα».

ΙΙΙ. Επιστολή Προς Γαλάτες του Αποστόλου Παύλου (3, 26-29): «Είστε, λοιπόν, όλοι παιδιά του Θεού, αφού πιστεύετε στον Ιησού Χριστό. Κι αυτό, γιατί όσοι βαφτιστήκατε στο όνομα του Χριστού, έχετε ντυθεί το Χριστό. Δεν υπάρχει πια Ιουδαίος και ειδωλολάτρης, δεν υπάρχει δούλος και ελεύθερος, δεν υπάρχει άντρας και γυναίκα· όλοι σας είστε ένας, χάρη στον Ιησού Χριστό. Κι αφού ανήκετε στο Χριστό, είστε απόγονοι του Αβραάμ και κληρονόμοι της ζωής, όπως την υποσχέθηκε ο Θεός».

Τι  σημαίνουν τα παραπάνω κείμενα για την ενότητα των νεοφώτιστων, των πιστών αλλά και όλου του κλήρου και του λαού της Εκκλησίας;

4. Παραδείγματα ειρηνικής συνύπαρξης διάφορων χριστιανικών και θρησκευτικών κοινοτήτων

Στις ημέρες μας ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα ενότητας που δίνουν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο Πάπας Ρώμης Φραγκίσκος προς τις εκκλησιαστικές κοινότητες των Ορθοδόξων και των Ρωμαιοκαθολικών χριστιανών αλλά και όλων των ανθρώπωντου κόσμου.
Στο παρακάτω βίντεο, ας ακούσουμε ένα απόσπασμα της ομιλίας του Οικουμενικού Πατριάρχη κατά τη συνάντησή τους στον Πατριαρχικό Ναό στις 30 Νοεμβρίου 2014 (2:31:40-2:32:46). Για να δείτε τα κείμενα πατήστε ΕΔΩ

Στη συνέχεια ας διαβασουμε, μια κοινή δήλωση των δύο αυτών σπουδαίων ανδρών καθώς και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου κατά την επίσκεψή τους στον κατακλυσμό των προσφύγων της Λέσβου στις 16 Απριλίου 2016.

«Ἀπό τήν πλευρά μας, ὑπακούοντας στό θέλημα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, πιστεύουμε ἀκράδαντα, ὁλόψυχα καί μέ ἀποφασιστικότητα, ὅτι πρέπει νά ἐντείνουμε τίς προσπάθειές μας γιά τήν προώθηση τῆς πλήρους ἑνότητας ὅλων τῶν Χριστιανῶν. Ἐπιβεβαιώνουμε τήν πεποίθησή μας ὅτι ἡ «συμφιλίωση (μεταξύ τῶν Χριστιανῶν) περιλαμβάνει τήν προώθηση τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης ἐντός καί μεταξύ ὅλων τῶν λαῶν ... Μαζί, θά κάνουμε τό χρέος μας, ὥστε νά προσφέρουμε στούς μετανάστες, τούς πρόσφυγες καί τούς αἰτοῦντες ἄσυλο, μία ἀνθρώπινη ὑποδοχή στήν Εὐρώπη». 

Μια άλλη περίπτωση ενός σύγχρονου ιεράρχη, που με το έργο και το λόγο του προάγει την αρμονική συνύπαρξη μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών θρησκευτικών κοινοτήτων, είναι εκείνη του νυν Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ.κ. Αναστασίου. Ο νυν Αρχιπίσκοπος Τιράνων δίδει το παράδειγμα της ειρηνικής συνύπαρξης και συνεργασίας μέσα από τα κείμενά του αλλά και μέσω των συναντήσεων με τους εκπροσώπους των άλλων εκκλησιών και θρησκειών εδώ και πενηνταπέντε και πλέον έτη.

Επίσης, η χριστινική κοινότητα του Taize δίδει τη δική της μαρτυρία για την ενότητα των χριστιανών και ειδικά των νέων. Για περισσότερα πατήστε ΕΔΩ

Ωστόσο το ερώτημα μου είναι: Τι μπορεί να προκύψει μέσα από αυτές τις συναντήσεις; Μήπως είναι εθιμοτυπικές και στερούνται ουσιαστικού σκοπού; Μήπως πάλι είναι υποκριτικές;
Ή μήπως μπορούν να συμβάλλουν και να προάγουν την ενότητα των χριστιανών ή των θρησκειών, την αρμονική συμβίωση μεταξύ των λαών μέσα από την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων;
Ποια είναι η δική σας άποψη;

5. Η ενότητα ως πρόταση υπέρβασης του ατομισμού 
Με αφορμή το παρακάτω απόσπασμα του Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστασίου, θα ήθελα να συντάξει ο καθένας μόνος του ένα κείμενο ή ποίημα, το οποίο θα πλαισιώσει με φωτογραφικό υλικό με θέμα: "Η ενότητα ως υπέρβαση του εγωισμού".

"Η χριστιανική εμπειρία κυρίως επιμένει ότι το ουσιαστικά αντίθετο της ειρήνης δεν είναι ο πόλεμος, αλλά ο εγωισμός, ο ατομικός, ο συλλογικός εγωκεντρισμός, που επιδιώκει το δικό του συμφέρον -το προσωπικό, το κοινοτικό, το θρησκευτικό. Και που οδηγεί στην υποτίμηση των άλλων, στην περιφρόνηση του διαφορετικού, αλλά και σε μια εσωτερική αναταραχή. Το μόνο αποτελεσματικό αντίδοτο στον εγωισμό είναι η αγάπη" (Συνύπαρξη. Ειρήνη, φύση, φτώχεια,, τρομοκρατία, αξίες. Θρησκειολογική θεώρηση, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2016, σελ. 30).

Επίλογος

Στο Μυστήριο της θείας Ευχαριστίας φανερώνεται η ενότητα της Εκκλησίας. Η ενότητα αποτελεί το αντίδοτο για τη θεραπεία κάθε μορφής και τύπου του ανθρώπινου εγωκεντρισμού. Η συμμετοχή των χριστιανών στο κοινό Ποτήριο ενώνει τον άνθρωπο με τον ίδιο τον Κύριο και με τον πλησίον του. Συγχρόνως, εκφράζει μια δυναμική υπέρβασης του ατομισμού και άνοιγμα προς τον συνάνθρωπο. Σε καμία περίπτωση δεν κοινωνούμε για να εκπληρώσουμε τις ατομικές θρησκευτικές υποχρεώσεις μας και να φανερώσουμε το πόσο καλοί χριστιανοί είμαστε. Πολύ περισσότερο, η θεία Ευχαριστία σηματοδοτεί την έναρξη για έναν αυτοέλεγχο, ώστε ο άνθρωπος να ανταμώσει με τον συνάνθρωπό του στην καθημερινότητα.

Η ενότητα αυτή μεταξύ των Ορθοδόξων αποτελεί ταυτόχρονα παράδειγμα για τις υπόλοιπες Χριστιανικές Εκκλησίες-Ομολογίες. Όμως, μπορεί και να είναι ένα κίνητρο για την επικράτηση της καταλλαγής μεταξύ των χριστιανών. Επιπροσθέτως, σηματοδοτεί και την αγωνία-αγώνα για την επίτευξη της ένωσης των Χριστιανικών Εκκλησιών, όπως διαρκώς προσευχόμαστε σε κάθε θεία Λειτουργία.

Τέλος, η ενότητα και η αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων αποτελεί ζητούμενο κάθε εποχής. Με ποιο τρόπο θα ξεφύγουμε από τον εγωισμό μας (ατομικό, φυλετικό, κοινωνικό) για να ανοιχτούμε και να συναντηθούμε με τον διαφορετικό συνάνθρωπό μας. Άλλωστε, ο Κύριος κατά την Αρχιερατική του Προσευχή ευχήθηκε για αυτή την ένωση όλων των διαφορετικών ανθρώπων. Μάλιστα, προέβαλε ως δυναμικό παράδειγμα την ενότητα Του με τον Θεό Πατέρα.

Όμως, μπορεί να υπάρξει αρμονική συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων;

Η Εκκλησία προάγει ή αρνείται την ειρηνική συνύπαρξη; Ποια είναι η διδασκαλία της και η παράδοσή της;

Μήπως αυτά τα ερωτήματα συνδέονται με το ζήτημα της "θρησκευτικής ταυτότητας";

Το θέμα αυτό θα μας απασχολήσει στα επόμενα μαθήματά μας καθώς και στις σχετικές αναρτήσεις.