3.5 Όρια/Νόμος Α΄ Λυκείου

 «Όλα όσα θέλετε να σας κάνουν οι άλλοι άνθρωποι, αυτά να τους κάνετε κι εσείς· 

σ’ αυτό συνοψίζονται ο νόμος και οι προφήτες» (Μτθ. 7, 12)

Εισαγωγή

Τα δόγματα της Χριστιανικής Εκκλησίας σηματοδοτούν την ταυτότητά και αποτελούν το όριο ανάμεσα στην αλήθεια της σωτηρίας του ανθρώπου και τη αίρεση/ψέμα. Ουσιαστικά είναι οι οδοδείκτες για την καθημερινή ζωή του χριστιανού. Με τα δόγματα ο χριστιανός εμπνεέται για "ανοίγματα" προς τον ομοούσιο συνάνθρωπο του, ο οποίος μπορεί να διαφέρει στα ενδιαφέροντα, τις αγαπημένες δραστηριότητες, την εθνική καταγωγή, την κοινωνική τάξη ακόμη και την θρησκευτική πίστη. Συγχρόνως προσανατολίζουν τον άνθρωπο σε ένα ύψιστο παράδειγμα "κένωσης" (πολύ απλά θα το λέγαμε "αδειάσματος") από τον εαυτό του κατά το πρότυπο του Υιού του Θεού που έγινε άνθρωπος, ώστε ο άνθρωπος να γίνει θεός. Έτσι ο άνθρωπος καλείται να αγωνισθεί για να αλλάξει τον κόσμο, αλλάζοντας πρώτα τον εαυτό του.

Ωστόσο, ο προσανατολισμός που θέτουν τα δόγματα συμπληρώνεται από ορισμένους κανόνες και όρια, με απώτερο σκοπό ο άνθρωπος να επιτύχει την ομοίωση με τον Θεό και την κοινωνία  με τον συνάνθρωπό του. Όμως, ποιοι μπορεί να είναι αυτοί οι κανόνες και τα όρια και πως επηρεάζουν τη ζωή του χριστιανού;

Τι μπορεί να συμβεί αν αυτοί οι κανόνες απολυποιηθούν και η τήρησή τους θεωρηθεί μονόδρομος σε διάφορετικές περιπτώσεις; Αυτά και άλλα πολλά θα τα συζητήσουμε μέσα στην τάξη με οδηγό την ανάρτηση αυτή.

1. Οι συνέπειες της μη τήρησης των νόμων/ορίων σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο

Ας φανταστούμε ότι μια μέρα δε λειτουργούν οι φωτεινοί σηματοδότες (φανάρια) στους κεντρικούς δρόμους της Ρόδου ή ότι καταργείται η οδική σήμανση.

Τι θα συνέβαινε στο κέντρο της Ρόδου;

-Ποιο θα ήταν το πρόβλημα;

-Που θα συνέβαινε;

-Γιατί θα υπήρχε αυτό το πρόβλημα;

-Ποιοί εμπλέκονται στο πρόβλημα;

-Πως θα μπορούσε να ξεπεραστεί;

Κι ας υποθέσουμε και κάτι άλλο. Όλα στο κέντρο της Ρόδου λειτουργούν κανονικά. Ένα ασθενοφόρο ειδοποιεί ότι θέλει να προπορευτεί. Γιατί πρέπει οι οδηγοί να επιτρέψουν να περάσει, έστω και παράνομα;  

2. Νόμος και όρια στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη

Σε όλο τον θρησκευτικό κόσμο υπάρχουν νόμοι και όρια. Αυτοί οι νόμοι θέτουν τα όρια στη ζωή των πιστών και τους οδηγούν σε τρόπους σωτηρίας από το κακό (όπως βέβαια το κατανοεί η κάθε θρησκευτική παράδοση). Συνήθως η σωτηρία από το κακό έχει έντονο κοινωνικό χαρακτήρα. Όμως οι νόμοι υπάρχουν για να οδηγούν τους θρησκευόμενους κι όχι για να λατρεύονται. Στη δεύτερη περίπτωση οι νόμοι μπορεί να γίνουν είδωλα και ξόανα επιβλαβή για τον άνθρωπο. 

Τέτοιοι νόμοι σας είναι γνωστοί από τα γυμνασιακά σας χρόνια. Ο λόγος βέβαια γίνεται για τις "10 Εντολές" που είναι κοινές στον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό. Ωστόσο, στη Χριστιανική Εκκλησία η κατανόηση των "Δέκα Εντολών" έγινε μέσα από το πρόσωπο του Χριστού. (Για να δείτε όλα τα κείμενα στο φύλλο εργασίας ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ).

Ι. Παλαιά Διαθήκη

Οι Δέκα Εντολές (Εξ. 20, 1-17)

    "1)      Εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σου, που σε έβγαλα από την Αίγυπτο, τον τόπο της δουλείας. Δεν θα υπάρχουν για σένα άλλοι θεοί εκτός από μένα. 

      2)      Μην κατασκευάσεις για σένα είδωλα και ομοιώματα που έχουν τη μορφή οποιουδήποτε πράγματος που βρίσκεται ψηλά στον ουρανό ή εδώ κάτω στη γη ή μέσα στα νερά, κάτω απ' τη γη. Αυτά να μην τα προσκυνάς ούτε να τα λατρεύεις...

3)      Μην προφέρεις για κανένα λόγο το όνομα του Κυρίου, του Θεού σου...

4)      Να θυμάσαι την ημέρα του Σαββάτου, για να την ξεχωρίζεις
 και να την αφιερώνεις στον Κύριο. Έξι μέρες θα εργάζεσαι και
 θα κάνεις όλες τις εργασίες σου. Αλλά η έβδομη μέρα είναι 
μέρα ανάπαυσης, αφιερωμένη σ' εμένα, τον Κύριο, το Θεό σου.

5)      Να τιμάς τον πατέρα σου και τη μητέρα σου...

6)      Μη φονεύσεις.

7)      Μη μοιχεύσεις.

8)      Μην κλέψεις.

9)      Μην καταθέσεις ψεύτικη μαρτυρία ενάντια στους συνανθρώπους σου.

10)  Μην επιθυμήσεις τίποτε απ' ό,τι ανήκει στο συνάνθρωπό σου... "

ΙΙ. Καινή Διαθήκη
Α) Ο Ιησούς και ο νόμος

«Μη νομίσετε πως ήρθα για να καταργήσω το νόμο ή τους προφήτες. Δεν ήρθα για να τα καταργήσω, αλλά για να τα πραγματοποιήσω […]  Όλα όσα θέλετε να σας κάνουν οι άλλοι άνθρωποι, αυτά να τους κάνετε κι εσείς· σ’ αυτό συνοψίζονται ο νόμος και οι προφήτες» (Μτθ. 5, 17 και 7, 12)

Β) Η εντολή του Ιησού Χριστού

«… Σας δίνω μια νέα εντολή, να αγαπάτε ο ένας τον άλλο. Όπως σας αγάπησα εγώ, να αγαπάτε κι εσείς ο ένας τον άλλο. Έτσι θα σας ξεχωρίζουν όλοι πως είστε μαθητές μου, αν έχετε αγάπη ο ένας για τον άλλο» (Ιω. 13, 34-35).

Γ) Ο Απόστολος Παύλος για το νόμο:

 «Ξέρουμε όμως πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να σωθεί με την τήρηση των διατάξεων του νόμου. Αυτό γίνεται μόνο με την πίστη στον Ιησού Χριστό. Γι’ αυτό κι εμείς πιστέψαμε στον Ιησού Χριστό, για να δικαιωθούμε με την πίστη στο Χριστό κι όχι με την τήρηση του νόμου· γιατί με τα έργα του νόμου δε θα σωθεί κανένας άνθρωπος» (Γαλ. 2, 16).

3. Τα όρια ως παράγοντας ελευθερίας

Α) «Να θυμάσαι την ημέρα του Σαββάτου, για να την ξεχωρίζεις και να την αφιερώνεις στον Κύριο» (Εξ. 20, 8)

Β) «Ένα βρέφος, λοιπόν, περιτέμνεται ακόμα και το Σάββατο, για να μην καταλυθεί ο νόμος του Μωυσή, κι εσείς οργίζεστε εναντίον μου επειδή θεράπευσα ολόκληρον άνθρωπο το Σάββατο!» (Ιω. 7, 23)

Γ) «Αγάπα και κάνε ό,τι θες» 
(Ι. Αυγουστίνος)

Διαβάστε τα αποσπάσματα και σκεφθείτε:

-Πως περιορίζει τον άνθρωπο και από τι τον προστατεύει ο Νόμος;

-Πως μπορεί ο θρησκευτικός νόμος να εξασφαλίζει την ελευθερία;

4. Νόμος Θεού και νόμος ανθρώπων

Στις 7 Ιανουαρίου 2015 ολιγομελής ομάδα ενόπλων επιτέθηκε στα γραφεία του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι της Γαλλίας. Ο απολογισμός της επίθεσης ήταν 12 νεκροί (ανάμεσά τους δύο νεκροί αστυνομικοί) και επτά τραυματίες. Την επίθεση ακολούθησε ενεργοποίηση του αντιτρομοκρατικού σχεδίου Plan Vigipirate. Οι δράστες πραγματοποίησαν την επίθεση ανοίγοντας πυρ και κραυγάζοντας την φράση "Αλλάχ Ακμπάρ", δηλαδή ο Θεός είναι μεγάλος, στο όνομα του προφήτη του Ισλάμ. [...] Το 2006, το εβδομαδιαίας κυκλοφορίας περιοδικό είχε προκαλέσει αντιδράσεις δημοσιεύοντας σατιρικά σκίτσα του Μωάμεθ τα οποία είχαν ήδη, προηγουμένως, δημοσιευτεί από τη δανική εφημερίδα Jyllands-Posten. Το 2011, μετά την κυκλοφορία ειδικού τεύχους με τον τίτλο Charia Hebdo το οποίο ασκούσε κριτική στην εκλογική νίκη του ισλαμιστικού κόμματος Εναντά στη Τυνησία, το σατιρικό περιοδικό αποτέλεσε αντικείμενο απειλών και επιθέσεων, ανάμεσά τους ένας εμπρησμός ο οποίος πραγματοποιήθηκε με τη ρίψη μιας βόμβας Μολότοφ. Στη συνέχεια, τα γραφεία του περιοδικού τέθηκαν υπό τακτική αστυνομική περιφρούρηση. Τον Ιανουάριο του 2013, το περιοδικό δημοσίευσε ένα ειδικό τεύχος αποτελούμενο από δύο τμήματα, το La Vie de Mahomet (Η Ζωή του Μωάμεθ), στο οποίο ο Charb διηγούνταν με σκίτσα τη ζωή προφήτη του Ισλάμ." (https://el.wikipedia.org/wiki/Επίθεση_στα_γραφεία_του_Charlie_Hebdo)

Θα χωριστούμε σε δύο μεγάλες ομάδες. Η κάθε ομάδα θα συλλέξει επιχειρήματα για να απαντήσει τα ακόλουθα ερωτήματα, με αφορμή την υπόθεση Charlie Hebdo που σας διηγήθηκα.

Ομάδα Α: Μπορώ να λέω και να δημοσιεύω ό,τι θέλω. Ελευθερία τύπου, λόγου.

Ομάδα Β: Η θρησκεία μου είναι το ιερότερο στοιχείο της προσωπικότητάς μου. Η προσβολή στη θρησκεία μου με πλήττει προσωπικά.

Επίλογος

Τα θρησκευτικά όρια και οι νόμοι έχουν ως στόχο να φανερώσουν έναν δρόμο στους θρησκευόμενους ανθρώπους και ιδιαίτερα να τους απελευθερώσουν από το κακό. Για να κατακτήσει κανείς την ελευθερία ακολουθεί έναν συγκεκριμένο χάρτη, μια πορεία. Ωστόσο, οφείλει να θυμάται ότι η πορεία είναι η ιερή και η συνάντηση με τα πρόσωπα (για να διασκευάσω λίγο τον ποιητή) και σε καμία περίπτωση ο χάρτης.

Από την άλλη, αν καταργήσει τον χάρτη (νόμος/όριο) τότε χάνει πάλι τον δρόμο του. Η ελευθερία καταλήγει σε μια άλλη δουλεία, εκείνη της ελευθεριότητας και της ασυδοσίας.

Στην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης οι Δεκα Εντολές αποτέλεσαν βασικούς κανόνες για την ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων. Ίσως σήμερα μας φαίνονται αυτονόητοι αυτοί οι κανόνες (αν και δεν είναι γιατί το κακό συνεχίζει να υπάρχει). Βέβαια αυτοί οι κανόνες έχουν ολοκληρωθεί σε έναν:  "Να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου".

Αυτός ο λόγος/νόμος εμπεριέχει όλους τους κανόνες και αποτελεί το όριο του καλού από το κακό. Τελικά οι νόμοι και τα όρια είναι για να μας απελευθερώνουν και όχι να μας σκλαβώνουν.

Όμως, τι είναι κακό για τον θρησκευτικό κόσμο και ειδικά για τη χριστιανική παράδοση; Πως ξεκίνησε το κακό στον κόσμο; Αφού ο Θεός είναι καλός, τότε γιατί υπάρχει το κακό και ο θάνατος;

Ποιες είναι οι μορφές του κακού; Μπορεί ο φανατισμός για την υπεράσπιση της θρησκευτικής πίστης να είναι κάτι το κακό;

Τα ζητήματα αυτά θα μας απασχολήσουν στις επόμενες αναρτήσεις μας, που θα είναι και οι τελευταίες για τη φετινή σχολική χρονιά!