3.4 Ταυτότητα - Α΄ Λυκείου

"ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν" 

(Γεν. 1, 26)

"ἐποίησέν τε ἐξ ἑνὸς πᾶν ἔθνος ἀνθρώπων κατοικεῖν ἐπὶ παντὸς προσώπου τῆς γῆς" 

(Πρ. Απ. 17, 26)

Εισαγωγή

Τις προηγούμενες μέρες αναφερθήκαμε στο γεγονός της Εκκλησίας ως Σώμα Χριστού με μέλη όλους εν δυνάμει τους ανθρώπους. Η Εκκλησία φανερώνεται στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας, όπου όλοι οι χριστιανοί ενώνονται με τον Χριστό και τον συνάνθρωπό τους κοινωνώντας από το ίδιο Ποτήριο. Την ενότητα αυτή που βιώνουν οι Ορθόδοξοι χριστιανοί προσπαθούν να τη μαρτυρήσουν στον κόσμο μέσα από διάφορες πρωτοβουλίες, όπως του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με απώτερο σκοπό τη συμφιλίωση των πάντων και την ειρηνική συνύπαρξη.

Όπως όμως παρατηρήσατε, αυτές οι πρωτοβουλίες, π.χ. του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου και του Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου, είναι χρήσιμες, αλλά δεν αρκούν;

Τελικά τι είναι αυτό που μας χωρίζει; Μήπως από την άλλη υπάρχει κάποια κοινή συνισταμένη; Πως μπορεί να είναι ενωμένοι άνθρωποι της καθημερινής ζωής, οι οποίοι ανήκουν σε διαφορετικές ταυτότητες, χρησιμοποιούν διαφορετικές γλώσσες, εντάσσονται σε διαφορετικέςεθνικές ομάδες, κοινωνίες, πολιτισμούς;
Ποια είναι η σημασία της ταυτότητας στον χριστιανικό κόσμο;

Αυτό το θέμα θα μας απασχολήσει στη σημερινή συνάντηση, η οποία θα βασισθεί σε αυτή την ανάρττηση.

1.Τα χαρίσματά μας -οι άνθρωποι ως μοναδικές κι ανεπανάληπτες προσωπικότητες

Στο τετράδιο σας γράψτε ένα πράγμα για τον εαυτό σας που σας αρέσει, όπως χαρίσματα, δεξιότητες, επιτεύγματα. Σε μια διπλανή στήλη περιγράψτε κάτι που επιθυμείτε να αλλάξετε.

Υπάρχουν κοινά στοιχεία μεταξύ σας;

Έχετε όλα τα ίδια χαρίσματα;

Επιθυμείτε όλοι να αλλάξετε το ίδιο πράγμα;

Τελικά αν και όλοι μας είμαστε άνθρωποι, ωστόσο διαφέρουμε μεταξύ μας σε πολλά στοιχεία -είτε θετικά είτε αρνητικά- του χαρακτήρα μας.

Το γεγονός ότι είμαστε ξεχωριστοί και ιδιαίτεροι, κι ας μοιάζουμε λίγο μεταξύ μας, πώς ονομάζεται;

Ιδιαιτερότητα, ιδιοπροσωπία, ταυτότητα; Θα προτιμούσα να κρατήσουμε τη τελευταία λέξη.

2. Η έννοια του προσώπου στη χριστιανική θεολογία και ανθρωπολογία

Ποια είναι η ταυτότητα των ανθρώπων; Έχει σχέση με την καταγωγή τους; Ποια μπορεί να είναι η σχέση Θεού και ανθρώπου; Τι κοινό μπορεί να έχουν σύμφωνα με τη χριστιανική θεολογία; Αυτή η σχέση αφορά τον σύγχρονο νέο; Για να δείτε το φύλλο εργασίας ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ

Αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να τα απαντήσουμε μέσα από τα δύο δόγματα της Χριστιανικής Εκκλησίας. Δηλαδή το δόγμα που αναφέρεται στα πρόσωπα της Αγίας Τριάδας και εκείνο που αναφέρεται στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού; Τι είναι όμως δόγμα;
Έχουν αυτά τα δόγματα να μεταδώσουν κάποιο μήνυμα στον σύγχρονο άνθρωπο;
Ας αρχίσουμε τις αναζητήσεις μας μέσα από δύο κείμενα του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου σε αυτή και την επόμενη ενότητά μας.  

"Ο Τριαδικός Θεός είναι μονάδα εν τριάδι και τριάδα εν μονάδι. Αυτό τελικώς σημαίνει υπέρβαση των αριθμητικών κατηγοριών, έξοδο από τησύγχυση τηςπολλαπλότητος αλλά και της μονώσεως του ενός. Ούτε στατικότητα ούτε απλή δυναμικότητα, αλλά υπέρβαση του ενός και του ετέρου: κοινωνία αγάπης [...] Ο Τριαδικός Θεός [...] παραμένει 'Κύριος ουρανού και γης αλλά και Πατέρας όλων των ανθρώπων [...] Η ανθρωπότηταπαρουσιάζει μεγάληποικιλία και πολλαπλότητα αλλά η αληθινή της φύσηεδράζεται στην ενότητα. Όχι απλώς διότι 'εποίησε εξ ενός αίματος παν έθνος ανθρώπων' (Πρ.Απ. 17, 26) αλλά κυρίως διότι κατ΄εικόνα Θεού εποίησε τον άνθρωπον' (Γεν. 5, 1) με ουσιαστικό χαρακτηριστικόνα αποτελεί ΄κοινωνία αγάπης΄ κατά τοπρότυπο της Αγίας Τριάδος σε αρμονία με την κτίση ολόκληρη και τηνπηγή της αγάπης, τον Θεό. Έτσι, όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, γλώσσας, μορφώσεως, φέρουν τη θεία εικόνα, νουν δηλαδή, ελεύθερη θέλησηκαι αγάπη. πρότυπο.

[...] Δεν είναι μόνο το γεγονός της κοινής καταγωγής που δένει τους ανθρώπους σε μία οικογένεια, αλλά και ο προορισμός τους. Σκοπός της υπάρξεως τους είναι να ενεργοποιήσουν με τη χάρη του Θεού τις θεόσδοτες δυνατότητές τους και να κινηθούν προς το 'καθ'  ομοίωσιν'. Να ανυψωθούν, από την απλή βιολογική συνύπαρξη, σε ουσιαστική κοινωνία προσώπων, σε αρμονία με όλα τα πλάσματα και όλη την κτίση, με ανιδιοτελή αγάπηκατά τοπρότυπο υπάρξεως τηςΑγίας Τριάδος, της υπέρτατης αυτής 'κοινωνίας αγάπης΄" (Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2000, σελ. 34-36 και 80)

-Με βάση τις γνώσεις σας θυμάστε το δόγμα της Αγίας Τριάδας;
-Ποια είναι τα τρία Πρόσωπα;
-Η Αγία Τριάδα είναι ένας Θεός ή τρεις θεοί και γιατί;
-Ποιο είναι το κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ του ανθρώπου και του Τριαδικού Θεού;
 -Τι σημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι "εικόνα" και "ομοίωση" Θεού;
-Η ομοίωση είναι δυνατότητα ή τετελεσμένο γεγονός;
-Ο άνθρωπος είναι πρόσωπο; Τι σημαίνει η λέξη "πρόσωπο"; Τι σημαίνει η λέξη "άτομο";
-Το δόγμα της Αγίας Τριάδας μεταδίδει κάποιο μήνυμα στον σύγχρονο άνθρωπο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

3. Το άνοιγμα του προσώπου προς τον άλλον. Ο ρόλος της θρησκευτικής ταυτότητας/ιδιοπροσωπίας

Συνεχίζουμε τις αναζητήσεις μας. Ο Θεός έγινε άνθρωπος. Αυτή είναι η πίστη των χριστιανών. Όμως αυτή η πίστη σημαίνει κλέισιμο του χριστιανού στον εαυτό του; Ο Χριστός έσωσε τους χριστιανούς και πλέον οι χριστιανοί ορθώς αδιαφορούν για τον πλησίον ή αλλιώς τον διαφορετικό συνάνθρωπό τους; Άλλωστε, θα πει κανείς, ο Χριστός είναι πρόσωπο της δικής τους παράδοσης.
Μήπως όμως αντί για κλείσιμο στο θρησκευτικό εγωκεντρισμό, το Χριστολογικό δόγμα έχει μια δυναμική ανοίγματος στον διαφορετικό συνάνθρωπο; Πως όμως η μοναδικότητα συνδυάζεται με την ενότητα και την ετερότητα;

"Η ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού αποτελεί αποφασιστική ώθηση προς 'κοινωνίαν' κάθε ανθρώπινου προσώπου με τους άλλους ανθρώπους και με ολόκληρο το φυσικό κόσμο. Με τη πρόσληψη της ανθρώπινης φύσεως [...] ο Χριστός ενώθηκε με ολόκληρο το ανθρώπινο φύραμα [φύση]. [...] Η παρουσία του Λόγου του Θεού φέρνει μια οντολογικώς νέα δύναμη για την κάθαρση της 'θείας εικόνος΄, την αποκατάσταση της αγάπης, την εξύψωση της ενιαίας ανθρώπινης φύσεως στη σφαίρα του Θεού. Η άλλοτε ΄ηλλοτριωμένη' ανθρωπότητα επανέρχεται εν Χριστώ στην 'κοινωνία' μετά της Αγίας Τριάδος.

Λόγω του ενιαίου της ανθρώπινης φύσεως οι επιπτώσεις της Σαρκώσεως, του Πάθους, της Αναστάσεως του Χριστού, καθίσταντα παγκόσμιες μέσα στο χώρο και τον χρόνο, και η παρουσία Του λυτρώνει τον κόσμο με τη συνεχή ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Το ανθρώπινο γένος αποκτά νέα δύναμη κατανοήσεως και προσεγγίσεως του Θεού, η οποία είναι συγχρόνως και η πηγή της ενότητος των ανθρώπων [...] [ενν. Οχριστιανός] Δεν επιτρέπεται να κλεισθεί σε οποιαδήποτε είδος αυτάρκειας ούτε να εκλάβει την εν Χριστώ λύτρωση ως αποκλειστική σωτηρία του μικρού του εγώ. Η βασιλεία του Θεού, την οποία ανήγγειλε ο Ιησούς, είναι προς όλους ανοικτή. [...] Το γεγονός της ενανθρωπήσεως και της σταυρώσεως του Χριστού, όταν βιώνεται οδηγεί σε νέα σχέση με τα άλλα όντα. Η αγάπη μεταμορφώνει τον άνθρωπο και με τη χάρη των μυστηρίων τον οδηγεί -κατά την ορθόδοξη ορολογία- στη 'θέωση', τον εντάσσει οριστικά στη μακαρία κοινωνία αγάπης της Αγίας Τριάδος, η οποία αποτελεί το τέρμα της ανθρώπινης πορείας και του ανθρώπινου προορισμού.

[...]Το θεανδρικό πρόσωπο του Ιησού Χριστού ενώνει με πρωτόγνωρο και ανεπανάληπτο τρόπο τη θεία και την ανθρώπινη φύση. [...] Δεν διορθώνει απλώς την πορεία της ανθρωπότητος, δεν προτείνει τη θεραπεία της με βάση μια αρχή την οποία ανακάλυψε, αλλά βεβαιώνει ότι είναι 'η οδός και η αλήθεια΄, 'η ανάστασις και η ζωή' (Ιω. 11 25-26). Αυτός ο Χριστός μένει αδιάκοπα ενωμένος με την ανθρώπινη φύση μας, οδηγώντας τη στη θέωση. Εδώ βρίσκεται ο πυρήνα του Ευαγγελίου".
(Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2000, σελ. 38-40, 46 και 113)

-Με βάση τις γνώσεις σας, ποιο είναι το Χριστολογικό δόγμα; Ο Χριστός είναι θεός ή άνθρωπος;
-Για ποιό λόγο ο Υιός του Θεού έγινε άνθρωπος; Τι ήρθε να προσφέρει στον κόσμο;
-Τι ενώνει τους ανθρώπους μεταξύ τους;
-Ποιό είναι το κοινό στοιχείο των ανθρώπων με τον Χριστό;
-Αυτό το κοινό στοιχείο αναφέρεται μόνο στους χριστιανούς; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
-Πως κατανοείτε τη φράση ότι ο Χριστός φέρνει "κάθαρση στη θεία εικόνα" του ανθρώπου;
-Με ποιον τρόπο οΧριστός οδηγεί τους ανθρώπους στη "θέωση"; Τι είναι όμως θέωση;
-Το χριστολογικό Δόγμα μεταδίδει κάποιο μήνυμα στον σύγχρονο άνθρωπο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

4. Οι διαφορές των προσώπων ως στοιχείο πολιτισμού και ποικιλομορφίας

Ολοκληρώνοντας τις αναζητήσεις μας, ας ακούσουμε έναν ύμνο κι ένα τραγούδι (Αντωνία από το Α7 μια και ρωτάς επίμονα, σήμερα έχουμε δυο τραγούδια).
Ακούμε πρώτα τον ύμνο από το Κοντάκιο της εορτής της Πεντηκοστής (από 0:55) και διαβάζουμε τους στίχους σε μετάφραση του θεολόγου Θανάση Παπαθανασίου.

Κείμενο Ότε καταβάς τας γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν έθνη ο Ύψιστος· ότε του πυρός τας γλώσσας διένειμεν, εις ενότητα πάντας εκάλεσε, και συμφώνως δοξάζομεν το πανάγιον Πνεύμα.

Μετάφραση* Όταν κατέβηκε ο Ύψιστος και σύγχυσε τις ανθρώπινες γλώσσες, διαχώρισε τους ανθρώπους σε έθνη. Όταν όμως μοίρασε τις πύρινες γλώσσες, όλους τους κάλεσε σε ενότητα. Έτσι λοιπόν δοξάζουμε όλοι μαζί το πανάγιο Πνεύμα.

Έπειτα ακούμε το τραγούδι "United". Στο πρώτο άκουσμα, παρατηρήστε το βίντεο ως εικόνα, ενώ στο δεύτερο άκουσμα διαβάστε τους στίχους (καιρός να "προπονηθούμε" λίγο στα αγγλικά). Οι στίχοι βρίσκονται ΕΔΩ .

 

Στη συνέχεια  ας προσπαθήσουμε να προβληματιστούμε στα ακόλουθα ζητήματα με αφορμή τα δυο ακούσματα:
-Ποιες είναι οι κοινές αναζητήσεις ανάμεσα στον ύμνο και το τραγούδι;
-Οι διαφορές μεταξύ των ανθρώπων αποτελούν βασικό στοιχείο του πολιτισμού;
-Ενότητα των ανθρώπων σημαίνει μαζοποίηση;
-Τελικά τι χρειάζεται ο κόσμος για να ζήσει αρμονικά και ειρηνικά σε μια ενότητα που διατηρεί τις όποιες διαφορές;

Επίλογος

Στο βίντεο του τραγουδιού "United" όλοι οι συμμετέχοντες από όλες τις φυλές της γης τραγουδούν την ενότητα σε διάφορες γλώσσες. Μήπωςάλλωστε αυτό δεν είναι και το νόημα του δόγματος της Αγίας Τριάδος των χριστιανών; Η ενότητα στην ποικιλία και την ετερότητα. Όλοι διαφορετικοί αλλά όλοι ένα. Η ταυτότητά μας είναι είναι η κοινή μας φύση και ο κοινός προορισμός που δίνει ο ΄Θεός με σκοπό ο άνθρωπος να χρησιμοποιήσει τη λογική και την ελευθερία του και να μεταμορφώσει το οικείο του περιβάλλον, ώστε να γίνει αθάνατος. Δηλαδή ένας μικρός θεός.

Όμως, ό άνθρωπος δε βιώνει αυτό το ταξίδι αόριστα και τυφλά. Οδηγός του είναι ο ίδιος ο Χριστός. Ο Υιός του Θεού έγινε ολότελα άνθρωπος. Βίωσε τις χαρές και τις λύπες της καθημερινής ανθρώπινης ζωής. Στο Σταυρό απάνω άπλωσε τα χέρια και αγκάλιασε το διαφορετικό, τον κόσμο όλο.Με την ανάστασή Του κατήργησε το θάνατο, ανοίγωντας το δρόμο για να τού μοιάσεικάθε άνθρωπος βιώνοντας την νίκη του κακού στη κοινωνία και νικώντας το θάνατο στη συντέλεια του αιώνος τούτου.

Όμως αυτή η προεία δεν είναι εύκολη υπόθεση. Προχωρά μεταξύ ωδίνων και οδυνών. Για να νικήσει ο άνθρωπος το κακό και να απελευθερωθεί από το θάνατο χρειάζονται τα όρια και ο νόμος, όχι ως είδωλο αλλά ως οδηγός που διαρκώς απελευθερώνει.

Αυτό το θέμα όμως θα μας απασχολήσει στην επόμενη συνάντησή μας, όπου θα έχουμε και τη σχετική ανάρτηση!