Η αποστασία ως οδυνηρή πράξη αγάπης

του Σταύρου Ζουμπουλάκη

H «Σιωπή» του Σκορσέζε, αφιερωμένη στους χριστιανούς μάρτυρες της Ιαπωνίας και στους ιερείς τους, ad majorem Dei gloriam, μένει πολύ πιστή στο ομότιτλο αριστουργηματικό μυθιστόρημα 1966 του Σουσάκου Εντο,(κυκλοφορεί και στα ελληνικά, σε πρόχειρη μετάφραση από τα αγγλικά. Καστανιώτης, 1992).

Πρόκειται για σπουδαία ταινία. Θα χρειαζόταν σελίδες επί σελίδων για να συζητήσουμε όλα τα ζητήματα που ανοίγει. Στις μετρημένες λέξεις που έχω στην διάθεση μου, θα σταθώ μόνο σ ένα, το οποίο αποτελεί πάντως την καρδιά της ταινίας και  του βιβλίου.

Ο πορτογάλος ιησουίτης π. Σεμπαστιάο Ροντρίγκες φτάνει στην Ιαπωνία, μαζί με τον π. Φρανσίσκο Γκάρπε, την εποχή των μεγάλων διωγμών των χριστιανών, κατά τον 17 αιώνα. Εκείνο που τον κινητοποιεί είναι η φήμη, την οποία αντιστέκεται να πιστέψει, ότι ο πνευματικός του πατέρας Κριστοβάο Φερέιρα αποστάτησε από την χριστιανική πίστη(πρόκειται για ιστορικό πρόσωπο, όπως ιστορικό γεγονός είναι και η αποστασία του, το 1633). Θα ζήσει εκεί την ταλαιπωρία των εξαθλιωμένων χριστιανών, θα τους λειτουργήσει, θα δεχτεί τις εξομολογήσεις τους, θα τους κοινωνήσει, θα βαφτίσει τα παιδιά τους. Θα δει με τα μάτια τον μαρτυρικό θάνατο πολλών πιστών και  του ίδιου του Γκάρπε.

Η πίστις του δοκιμάζεται από την εκκωφαντική σιωπή του Θεού απέναντι στον στεναγμό των πιστών του. Δεν είναι οι εχθροί Του που βασανίζονται ούτε οι αμαρτωλοί και οι αποστάτες, αλλά εκείνοι που εξακολουθούν να δοξάζουν το όνομα Του. Και ο θεός μένει απαθής, δεν αποκρίνεται στην κραυγή τους. Αν όμως αυτό είναι η γνωστή και παντοτινή δοκιμασία της μονοθεϊστικής πίστης, ο νεαρός ιησουίτης, θα υποβληθεί και σε μια ακόμη, φρικτότερη.

Η τυραννική εξουσία θέτει ως όρο, προκειμένου να πάψουν να βασανίζονται απάνθρωπα οι φτωχοί χωρικοί, να αρνηθεί ο ιερέας τον Χριστό. Το δίλημμα είναι αβάσταχτο: θα προτιμήσει ο Ροντρίγκες την επουράνια δόξα, με τίμημα το μαρτύριο των άλλων, ή θα τους σώσει, ποδοπατώντας όμως την εικόνα του Χριστού; Με τρομερή οδύνη θα διαλέξει το δεύτερο.

Πρόκειται για μια υψηλή πράξη αγάπης για τους πάσχοντες αδελφούς ή μήπως καλύπτει πίσω από ένα ηθικό επιχείρημα τον φόβο για την δική του ζωή; Ο Θεός μόνο μπορεί να το κρίνει. Πρόκειται αναμφισβήτητα για μια πράξη προδοσίας-την ώρα που ο Ροντρίγκες πατάει την εικόνα, ακούγεται το λάλημα το πετεινού.

Μέσα ωστόσο από αυτή την ατιμωτική πράξη, η οποία θα σφραγίσει ταπεινωτικά την υπόλοιπη ζωή του, ο ιησουίτης ιερέας θα κατανοήσει βαθύτερα το μυστήριο της σταυρικής θυσίας του Χριστού-σταυρώθηκε για τα ανθρώπινα περιτρίμματα και όχι για τους γενναίους και τους ωραίους- και θα αγαπήσει πιο σπαρακτικά τον Χριστό και τους ανθρώπους. Τον Χριστό των αδυνάτων, των φοβισμένων, των δειλών, ένας από τους οποίους είναι και ο ίδιος. Θα αγαπήσει έτσι και τον ίδιο τον εαυτό του ως πάσχον μέλος του σώματος του Χριστού. Μέσα από αυτή την προδοσία ο Ροντρίγκες θα δώσει απάντηση στο βασανιστικό ερώτημα της σιωπής του Θεού. Ο Χριστός του Σταυρού πάσχει αιωνίως, που σημαίνει ότι ήταν εκεί όταν αυτός υπέφερε-υπέφερε και Εκείνος μαζί του.

Ο αποστάτης ιερέας εξακολουθεί να είναι ο τελευταίος ιερέας της Ιαπωνίας και να δε΄χεται για πολλοστή φορά την εξομολόγηση του άθλιου Κιτσιτζίρο. Αν ο Θεός σωπαίνει, μιλούν γι Αυτόν η ζωή και οι πράξεις των ανθρώπων.

ΠΗΓΗ: π. Λίβυος