1.2 Δημιουργία - Β΄Λυκείου (2018-19)

Μυθολογία - Επιστήμη - Θεολογία

Νικολάου Γ. Τσιρέβελου, 

θεολόγου

Η δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου αποτελούν ένα από τα βασικά θέματα όλων των θρησκειών. Οι θρησκευόμενοι άνθρωποι -χιλιάδες χρόνια πριν- προσπάθησαν μέσα από θρησκευτικές παραστάσεις και τη μυθική γλώσσα να εξηγήσουν τον κόσμο (σχετικά με τη δυναμική του μύθου βλ. τη μελέτη του Νίκου, Ματσούκα, Λόγος και Μύθος) και επομένως να νοηματοδοτήσουν τη ζωή τους. Στις ειδωλολατρικές θρησκείες πριν τη δημιουργία του κόσμου ή αλλιώς κοσμογονία προηγούνταν η δημιουργία των θεών ή αλλιώς θεογονία. Με ρωμαλέα μυθική έκφραση οι διηγήσεις αυτές περιγράφουν επικές μάχες μεταξύ θεών, τιτάνων και άλλων ανώτερων πνευμάτων.

Ωστόσο στις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες οι αντίστοιχες διηγήσεις δεν αναφέρονται σε καμία θεογονία, γιατί ο Θεός θεωρείται αυθύπαρκτος. Οι συγγραφείς των κειμένων ενσωματώνουν στις διηγήσεις τους τις παραστάσεις για το κοσμοείδωλο της εποχής. Με βάση αυτό προσπαθούν να μεταδώσουν τα θεολογικά μηνύματά τους. Επομένως σε καμία περίπτωση ο λόγος τους δεν περιέχει επιστημονική τεκμηρίωση αλλά αποτελεί ένα θεολογικό κείμενο. Ακόμη κι αν σε μερικά σημεία υπάρχουν σημεία που περιγράφουν μια εξέλιξη που μπορεί να "μοιάζει" με την επιστημονική, δε πρέπει να λησμονούμε ότι είναι θεολογικά κείμενα. Η θεολογία ενδιαφέρεται να απαντήσει στο ποιος και γιατί δημιούργησε τον κόσμο, ενώ οι επιστήμες στο πως δημιουργήθηκε. 

Ειδικά στον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό έντονη είναι η προσπάθεια για αποειδωλοποίηση του ήλιου, της σελήνης και των άστρων. Οι συγγραφείς του κειμένου της Γενέσεως ενδιαφέρονται να αναδείξουν την κυριαρχία του Θεού σε όλο το σύμπαν.

Εξάλλου η δημιουργία του ανθρώπου φανερώνει ότι μετέχει στον αισθητό και τον νοερό κόσμο. Έχει μέσα του την πνοή του Θεού. Η δημιουργία του διακρίνεται σε άνδρα και γυναίκα, που είναι ισότιμοι (δημιουργία από την πλευρά του άνδρα, κι όχι από τα πόδια ή το κεφάλι). Ο άνθρωπος διακρίνεται από τα υπόλοιπα ζώα, γιατί είναι εικόνα του Θεού, έλαβε ως δωρεά τη λογική και την ελευθερία. Αυτά τα στοιχεία μπορεί να τα καλλιεργήσει και να γίνει "όμοιος του Θεού", δηλαδή να αγωνισθεί ενάντια στο κακό και να απελευθερωθεί από τον θάνατο.

Συγχρόνως ο άνθρωπος έχει μια αποστολή. Να φροντίζει και να προστατεύει αυτόν τον κόσμο. Και η αλήθεια αυτή είναι διαχρονική, ενώ ειδικά σήμερα χρειάζεται πολύ περισσότερο να υπογραμμίζεται και κυρίως να βιώνεται από τους πιστούς. Επομένως είναι στο χέρι μας αν θα τον φροντίσουμε ή θα τον καταστρέψουμε.

Με λίγα λόγια, διαβάζοντας αυτά τα κείμενα απαιτείται να έχουμε κατά νου ότι είναι θεολογικά. Επομένως, δεν υπάρχει καμία σύγκρουση για τη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου ανάμεσα στις επιστήμες και τη θρησκεία, και ειδικά στον Χριστιανισμό. Αυτό που πάντα διαταράσσει τη σχέση αυτή είναι η μισαλλοδοξία, τα συμφέροντα και ο φανατισμός των ανθρώπων, πιστών ή μη, επιστημόνων ή μη.

Αυτό που μένει είναι να ανακαλύψουμε το θεολογικό νόημα αυτών των διηγήσεων, να τις αξιολογήσουμε και να εξετάσουμε με βάση τα σημερινά δεδομένα, αν έχουν να προσφέρουν κάτι στη ζωή μας.

Ας μη λησμονούμε, ότι όλα είναι βίωμα!

Σχετικά με το θέμα της δημιουργίας βλ και τις παλιότερες αναρτήσεις μας:

Δημιουργία 2017-18

Δημιουργία 2016-17