1.1 Η αποκάλυψη του Θεού στον κόσμο - Β΄ Λυκείου (και μια σύντομη εισαγωγή στην αναζήτηση του Θεού)

"οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ πρό ἐτῶν δεκατεσσάρων, εἴτε ἐν σώματι οὐκ οἶδα, εἴτε ἐκτός τοῦ σώματος οὐκ οἶδα, ὁ θεός οἶδεν, ἁρπαγέντα τόν τοιοῦτον ἕως τρίτου οὐρανοῦ.

 καί οἶδα τόν τοιοῦτον ἄνθρωπον, εἴτε ἐν σώματι εἴτε χωρίς τοῦ σώματος οὐκ οἶδα, ὁ θεός οἶδεν, ὅτι ἡρπάγη εἰς τόν παράδεισον καί ἤκουσεν ἄρρητα ῥήματα ἃ οὐκ ἐξόν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι" (Απόστόλου Παύλου, Β΄ Κορ. 12, 2-4)

Νικολάου Γ. Τσιρέβελου, Δρ. Θεολογίας

Εισαγωγή

Οι άνθρωποι θρησκεύουν και πιστεύουν σε έναν ή ταυτόχρονα περισσότερους Θεούς. Η πίστη σε ένα ή περισσότερα Ανώτερα Όντα υπάρχει από τότε που ο άνθρωπος οργανώθηκε στην πρώτη μορφή κοινωνιών και δημιούργησε τα πρώτα έργα πολιτισμού.

Στο παρακάτω video δίδονται με συντομία οι πρώτες θρησκευτικές δοξασίες του ανθρώπου πριν χιλιάδες χρόνια, ενώ στη συνέχεια αναφέρονται οι σημαντικότερες και μεγαλύτερες θρησκείες του σύγχρονου κόσμου.

Σύμφωνα με τους θρησκειολόγους και γλωσσολόγους, η λέξη "θεός" προέρχεται από το σανσκριτική λέξη "dthva", που σημαίνει φώς, ημέρα. Επίσης, ο πρωτόγονος άνθρωπος λάτρευε ιδιαίτερα με διάφορες μορφές τη Μητέρα Γη. 

Τι σκέψεις σας δημιουργούν οι διαπιστώσεις αυτές;

Έχουν η αναζήτηση του Θεού και η θρησκευτικότητα σχέση με την επιβίωση του ανθρώπου και τη νοηματοδότητηση του κόσμου;

Ας προχωρήσουμε σε μερικές σκέψεις ακόμη.

-Πως οι άνθρωποι γνωρίζουν ή διαπιστώνουν την ύπαρξη του Θεού;

-Τι υποστηρίζουν οι θρησκείες;

-Ο Θεός εμφανίζεται στους ανθρώπους;

1. Η αναζήτηση του Θεού

Η αναζήτηση του Θεού μπορεί να εκφραστεί με πολλούς τρόπους.

Ο άγιος Γρηγόριο Νύσσης έλεγε ότι η εύρεση του Θεού δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από τη διαρκή αναζήτησή Του, η οποία δεν τελείωνει ποτέ:

"Η εύρεσις (του Θεού) εστίν αυτό το αεί ζητείν, ου γάρ άλλο εστί το ζητείν και άλλο το ευρίσκειν [...] Και τούτο εστίν όντως ιδείν τον Θεόν, το μηδέποτε της επιθυμίας κόρον ευρείν, αλλά χρή πάντοτε βλέποντα, δι’ ών εστί δυνατόν οράν, προς την του πλέον ιδείν επιθυμίαν εκκαίεσθαι" (Περί του βίου Μωϋσέως, Jaeger, Gregorii Nysseni Opera, τ. VII, Ι, Leiden, σελ. 116)!

Σίγουρα είναι μια επίμονη διαδικασία...

Η αναζήτηση του Θεού εκφράζει την πορεία μιας σχέσης και οπωσδήποτε είναι επίπονη διαδικασία. Περνά από την αμφισβήτηση, το διάλογο, την αποδοχή και ολοκληρώνεται στην αποδοχή του θελήματος του Θεού και την έμπρακτη αγάπη προς τον πλησίον.

Η κατάσταση αυτή και τα στάδια τα οποία διέρχεται ο άνθρωπος στην πορεία αναζήτησης του Θεού μπορούν να αποτυπωθούν στους στίχους του τραγουδιού "Losing my religion".
Συγχρόνως, η εικόνα του video μπορεί να σχολιασθεί και να συνδεθεί με το θέμα που μας απασχολεί. Για παράδειγμα ας εντοπίσουμε στην εικόνα τις θρησκευτικές αναφορές.

Ας μη λησμονούμε, ότι ένα έργο τέχνης από τη στιγμή που φεύγει από τα χέρια του δημιουργού του, είναι ελεύθερο να προσεγγισθεί σύμφωνα με τη βούληση του κάθε δέκτη.

Ακολουθεί μια διασκευή του ίδιου τραγουδιού με τους στίχους μεταφρασμένους στην ελληνική γλώσσα.

2. Η αποκάλυψη του Θεού και ο τρόπος κατανόησης από τον άνθρωπο

Οι περισσότερες θρησκείες  διακηρύσσουν ότι ο Θεός ή οι Θεοί έχουν αποκαλυφτεί στον κόσμο.

-Τι σημαίνει όμως ο όρος "αποκάλυψη";

-Που συναντάμε τον όρο "αποκάλυψη" στην καθημερινή ζωή;

-Τι θεωρείς ότι σημαίνει η λέξη αποκάλυψη στη θρησκευτική ζωή;

-Με ποιες άλλες λέξεις μπορούμε να αντικαταστήσουμε τη λέξη "αποκάλυψη";

Ας ανακαλύψουμε τη σημασία της λέξης "αποκάλυψη" μέσα από τη διήγηση ενός προσκυνήματος από πιστούς τριών μεγάλων θρησκειών.

Αφού διαβάσουμε τα κείμενα, ας σχεδιάσουμε πως φανταζόμαστε τον κάθε πιστό

Ι. Ένας χριστιανός μιλάει για την εμπειρία του προσκυνήματός του.

«Ένιωσα συγκινημένος, με έπιασαν τα κλάματα και ντράπηκα για όλα όσα έχω κάνει, αλλά και γι’ αυτά που δεν έχω κάνει. Ταυτόχρονα γέμισα με αγάπη. Όλα όσα άκουγα από μικρό παιδί ήταν μπροστά μου. Περπατούσα στον δρόμο και ένιωθα τον Θεό. Μιλούσε ο Χριστός κατευθείαν στην καρδιά μου. … Ο Χριστός είναι έρωτας και θέλει προσωπική σχέση. Δεν είναι κάτι απόμακρο και κάτι φανταστικό. Όποιος μπλέξει αληθινά με αυτό τον έρωτα έχει σωθεί!».

Πηγή: https://neaproia.wordpress.com/2013/05/11/οι-έλληνες-διακονητές-των-αγίων-τόπων.

Ερωτήσεις επεξεργασίας

1)Πως περιγράφει την εμεπιρία του ο ήρωας του κειμένου;

2) Ποια συναισθήματα των χαρακτηρίζουν;

3) Πως ο ήρωας «βλέπει» τον Χριστό (ή πως του αποκαλύπτεται ο Χριστός;)

4) Έχετε βιώσει ή ακούσει για κάποια παρόμοια εμπειρία;

ΙΙ. Μια μουσουλμάνα διηγείται για το προσκύνημά της (χατζ) στη Μεδίνα.

«Η Ναφίσα Μοχάμεντ πιστεύει ότι το χατζ είχε τεράστια επίδραση στη ζωή της. Η Μοχάμεντ πήγε για προσκύνημα όχι μια φορά αλλά δύο – το 2010 και το 2012. Η (κυρία) Μοχάμεντ περιέγραψε την πρώτη της εμπειρία... “Η παραμονή μου στην πόλη της Μεντίνας, παραπάνω από μια εβδομάδα, ήταν το πιο όμορφο κομμάτι της εμπειρίας που είχα από το χατζ, διότι ήμουν τόσο κοντά στον τάφο του Προφήτη (ειρήνη σε Αυτόν). Είναι τόσο ευωδιαστό και όμορφο μέρος. Η καρδιά μου ειρήνευε, επειδή βρισκόταν τόσο κοντά στον αγαπημένο μας Προφήτη (ΕσΑ)”, είπε η Μοχάμεντ.

…”Δενόμαστε με πράγματα εφήμερα· είμαι πια περισσότερο ενήμερη για τον πραγματικό σκοπό της ζωής μας. Όταν φύγουμε από αυτόν τον κόσμο, μόνο οι πράξεις μας μας ακολουθούν. Έτσι αποστολή μου είναι να αγωνίζομαι να πράττω ό,τι καλό μπορώ σε αυτή τη ζωή”.... “Ζω μια φυσιολογική ζωή, αλλά έχω μεγαλύτερη επίγνωση του Θεού. Δεν είμαι καθόλου δογματική ή φανατική! Μετά το χατζ, η καρδιά και η ψυχή μου συγκινήθηκαν τόσο βαθιά, ώστε είμαι ικανή να εκφράσω αισθήματα αγάπης με μεγάλη ευκολία και άνεση”».

Πηγή: http://www.guardian.co.tt/lifestyle/2014-10-15/hajj-life-changing-event-muslims

Ερωτήσεις επεξεργασίας

1) Ποια είναι η πιο όμορφη εμπειρία της ηρωίδας και γιατί;

2) Ποια είναι τα αισθήματά της;

3) Θεωρείτε ότι το «χατζ» τη βοήθησε να προχωρήσει σε ουσιαστικές αλλαγές στη ζωή της;

4) Αν ναι, σε ποιους τομείς;

5) Έχετε ακούσει για κάποια παρόμοια εμπειρία;

Μερικά χρήσιμα στοιχεία ...
Το "Χατζ" (=προσκύνημα) αποτελεί έναν από τους "Πέντε Στύλους" του Ισλάμ, δηλαδή τα πέντε υποχρεωτικά καθήκοντα των πιστών. Ο πιστός οφείλει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του να επισκεφτεί τη Μεδίνα.

ΙΙΙ. Ένας Ινδουϊστής διηγείται το προσκύνημά του στον ποταμό θεό-Γάγγη.

Ο Άσουϊν Μπαρντουάτζ, που μεγάλωσε μέσα σε μια μεικτή φυλετικά οικογένεια στη Βρετανία, πάντα ένιωθε σαν “αδέξιος παρείσακτος” στην Ινδία. Ένα ταξίδι εκεί, προκειμένου να σκορπίσει τις στάχτες του πατέρα του, άλλαξε τα πάντα.

                 Του Άσουϊν Μπαρντουάτζ, 17-4-2013

«Προσπαθώ να συγκεντρωθώ στη βαρύτητα της στιγμής και να επαναλάβω επακριβώς τις λέξεις του ιερέα στα σανσκριτικά, αλλά είναι δύσκολο να αγνοήσεις ένα τέτοιο υποβλητικό σκηνικό. Βρίσκομαι στο Χαριντβάρ, στη βόρεια Ινδία, καθισμένος σε μια μικρή μαρμάρινη αποβάθρα που προεξέχει προς τη μεριά του ορμητικού Γάγγη. Χιλιάδες Ινδοί πλατσουρίζουν στο ποτάμι, για να καθαριστούν από τις αμαρτίες τους, να εξαγνιστούν και για να διασκεδάσουν· τα μεγάφωνα ανακατεύουν ένα περίεργο μείγμα ηχογραφημένων προσευχών και προειδοποιήσεων ασφαλείας· η μυρωδιά του θυμιάματος, των μπαχαρικών και της καμένης ανθρώπινης σάρκας γεμίζει τα ρουθούνια μου, ενώ το ηλιοβασίλεμα παίρνει αυτή τη πλούσια διάχυτη, υγρή γυαλάδα, που μόνο στην υποήπειρο έχω δει.

Το χέρι της αδελφής μου με τραβά πίσω στην πραγματικότητα. Γυρνώ να την κοιτάξω και δάκρυα κυλάνε από το πρόσωπό της, και μαζί ρίχνουμε τις στάχτες του πατέρα μας στα στριφογυριστά νερά, ολοκληρώνοντας ένα ταξίδι που ξεκίνησε πριν από 6 χρόνια και από 6000 μίλια μακριά. Ο πατέρας μου πέθανε, μόλις τέλειωσα το Πανεπιστήμιο. Την ημέρα της καύσης, ο μεγαλύτερος θείος μου με βρήκε στο σπίτι μου στο Ουΐνδσορ και μου είπε ότι ήταν δική μου υποχρέωση να μεταφέρω τις στάχτες του πατέρα μου στην Ινδία και να επιτελέσω την τελετουργία γνωστή ως “Τάρπαν”: να βυθίσω τις στάχτες στον Γάγγη, υπό την καθοδήγηση ενός βραχμάνου, η ενός γκουρού. Σύμφωνα με τα ινδουιστικά πιστεύω, ο Γάγγης ενώνει τη γήινη με την πνευματική σφαίρα· σκορπίζοντας εκεί τις στάχτες του πατέρα μου θα επέτρεπα στην ψυχή του να ταξιδέψει στο υπερπέραν και να ξαναγεννηθεί.

Πάντα με γοήτευαν οι ιστορίες για το προσκύνημα, αυτές οι μεγάλες περιπλανήσεις, όπου ο ταξιδιώτης φτάνει στον προορισμό του και υφίσταται μια αποκάλυψη. Στα ινδικά είναι γνωστό ως “γιάτρα”, και, έχοντας κατά νου την υποχρέωσή μου, βάλθηκα να δημιουργήσω το δικό μου (ταξίδι). Χρειάστηκαν 6 χρόνια, από τα 22 μου που πέθανε ο πατέρας, για να μάθω αρκετά για την ινδική μου κληρονομιά ώστε, έτοιμος πια, να μπορέσω να ξεκινήσω αυτό το ταξίδι. Σε αυτή την τελετουργία υπήρχε κι ένα δεύτερο στοιχείο ― σαν μια τελετή ενηλικίωσης, θα σηματοδοτούσε τη μετάβασή μου από την κατάσταση του αγοριού σε αυτή του ενήλικα άντρα για τους Ινδούς συγγενείς μου, και ήθελα να εξασφαλίσω με σιγουριά ότι ήμουν έτοιμος γι΄ αυτό».

Πηγή: http://www.telegraph.co.uk/travel/familyholidays/9998205/Indianpilgrimage-Windsor-to-the-Ganges.html  

Ερωτήσεις επεξεργασίας

1) Να περιγράψεις το προσκύνημα του ήρωα και το λόγο που το έκανε.

2) Ποια είναι τα αισθήματα του ήρωα;

3) Να περιγράψεις τη θρησκευτική ζωή των Ινδών, σύμφωνα με το κείμενο, και να εκφράσεις την άποψή σου.

4) Η ινδουιστική θρησκευτική ζωή μοιάζει με τη χριστιανική ζωή της Ελλάδας; Γιατί;

5) Σε ποιες τελετουργίες προχωρά ο ήρωας;

6) Ποιες είναι οι δυνάμεις του Γάγγη.

7) Με δυο λόγια τι προσπαθεί να κάνει ο ήρωας;

Μερικά χρήσιμα στοιχεία ...

Η ινδουιστική θρησκευτική ζωή χαρακτηρίζεται από πολυθεΐα. Οι ινδουιστές πιστεύουν στη σαμσάρα, δηλαδή την αιώνια ανακύκλιση των υπάρξεων. Η επόμενη ζωή κάθε ανθρώπου εξαρτάται από το κάρμα του, δηλαδή τις καλές ή κακές πράξεις του. 
Εξάλλου, στον Ινδουισμό υπάρχουν οι διαβατήριες τελετές, τελετές που σηματοδοτούν το πέρασμα του ανθρώπου από το ένα στάδιο στο άλλο, όπως π.χ. η γέννηση, η εφηβεία, η ενηλικίωση, ο γάμος κλπ.. Οι διαβατήριες τελετές υπάρχουν σε όλες σχεδόν τις θρησκείες.

2. Η αποκάλυψη ως πρωτοβουλία του Θεού

Ποιος είναι ο Θεός και πως αποκαλύπτεται στις τρεις μεγάλες Μονοθεϊστικές θρησκείες, δηλαδή τον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ;

Ας αναζητήσουμε μερικά στοιχεία μέσα από συγκεκριμένα κείμενα που ανήκουν σε αυτές τις τρεις μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις.

Ι. Η αποκάλυψη του Θεού στον Μωϋσή.

1 Ο Μωυσής έβοσκε τα πρόβατα του Ιοθόρ, του πεθερού του, ιερέα τής Μαδιάμ· καποτε έφερε τα πρόβατα στο πίσω μέρος τής ερήμου, και ήρθε στο βουνό τού Θεού, το Χωρήβ.

2 Και ο άγγελος του Κυρίου φάνηκε σ’ αυτόν μέσα σε φλόγα φωτιάς, από το μέσον τής βάτου, και είδε, και να, η βάτος καιγόταν από τη φωτιά, αλλ’ η βάτος δεν κατακαιγόταν.

3 Και ο Μωυσής είπε: Ας στρέψω, και ας παρατηρήσω αυτό το μεγάλο θέαμα, γιατί η βάτος δεν κατακαίγεται.

4 Και καθώς ο Κύριος είδε [τον Μωυσή] ότι έστρεψε να παρατηρήσει, ο Θεός φώναξε σ’ αυτόν μέσα από τη βάτο, και είπε: Μωυσή, Μωυσή. Και εκείνος είπε: Εδώ είμαι.

5 Και είπε: Μη πλησιάσεις εδώ· λύσε τα υποδήματά σου από τα πόδια σου· επειδή, ο τόπος επάνω στον οποίο στέκεσαι, είναι άγια γη.

6 Και του είπε: Εγώ [είμαι] ο Θεός τού πατέρα σου, ο Θεός τού Αβραάμ, ο Θεός τού Ισαάκ, και ο Θεός τού Ιακώβ. Και ο Μωυσής έκρυψε το πρόσωπό του· επειδή, φοβόταν να κοιτάξει στον Θεό.

7 Και ο Κύριος είπε: Είδα, είδα την ταλαιπωρία του λαού μου, που είναι στην Αίγυπτο, και άκουσα την κραυγή τους εξαιτίας των εργοδιωκτών τους· επειδή, γνώρισα την οδύνη τους·

8 και κατέβηκα για να τους ελευθερώσω, από το χέρι των Αιγυπτίων, και να τους ανεβάσω από τη γη εκείνη, σε γη καλή και ευρύχωρη, σε γη που ρέει γάλα και μέλι, στον τόπο των Χαναναίων, και των Χετταίων, και των Αμορραίων, και των Φερεζαίων, και των Ευαίων, και των Ιεβουσαίων·

9 και τώρα δες, η κραυγή των γιων Ισραήλ ήρθε σε μένα· και είδα ακόμα την κατάθλιψη, με την οποία οι Αιγύπτιοι τους καταθλίβουν·

10 έλα, λοιπόν, τώρα, και θα σε αποστείλω στον Φαραώ, και θα βγάλεις τον λαό μου, τους γιους Ισραήλ, από την Αίγυπτο.

11 Και ο Μωυσής αποκρίθηκε στον Θεό: Ποιος [είμαι] εγώ, για να πάω στον Φαραώ, και να βγάλω τους γιους Ισραήλ από την Αίγυπτο;

12 Και [ο Θεός] είπε: Επειδή, εγώ θα είμαι μαζί σου· και τούτο [θα είναι] σε σένα το σημείο, ότι εγώ σε απέστειλα: Αφού βγάλεις τον λαό μου από την Αίγυπτο, θα λατρεύσετε τον Θεό επάνω σε τούτο το βουνό.

3 Και ο Μωυσής είπε στον Θεό: Δες, [όταν] εγώ πάω στους γιους Ισραήλ, και τους πω: Ο Θεός των πατέρων σας με απέστειλε σε σας, κι εκείνοι με ρωτήσουν: Τι [είναι] το όνομά του; Τι θα τους πω;

14 Και ο Θεός είπε στον Μωυσή: Εγώ είμαι εκείνος που είμαι (Εγώ είμαι ο Ων)· και είπε: Έτσι θα πεις στους γιους Ισραήλ: Ο Ων με απέστειλε σε σας. (Εξοδος 3, 1-) 

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

1) Με ποια αφορμή ο Μωϋσής συναντά τον Θεό;

2) Τι είναι το θαύμα;

3) Ο συγγραφέας του κειμένου για να περιγράψει την επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό χρησιμοποιεί ανθρωπομορφικές εικόνες. Για ποιο λόγο θεωρείτε ότι συμβαίνει αυτό;

4) Ο Θεός δίνει σε μορφή διαθήκης (συμφωνίας) κάποιες υποσχέσεις στον Μωϋση. Ποιες είναι αυτές;

5) Ποιο είναι το όνομα του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη και τι σημαίνει αυτό;

Μερικά χρήσιμα στοιχεία ...

Το όνομα του Θεού  στην Παλαιά Διαθήκη
Το όνομα του Θεού που γράφεται στα εβρΑϊκά με 4 γράμματα διαβάζετε Γιαχβέ. Όταν αργότερα (3ος αι. π.Χ.) η Παλαιά Διαθήκη   μεταφράστηκε στα ελληνικά το όνομα αποδόθηκε με τη φράση «ἐγώ εἰμί ὁ Ὤν». Οι ειδικοί επιστήμονες κατέληξαν ότι σημαίνει: α) ότι είναι ένας και μοναδικός, β) είναι αιώνιος και

γ) δίνει ζωή σε ό,τι υπάρχει. Αργότερα οι Ισραηλίτες χρησιμοποίησαν για το Θεό και το όνομα Αδωνάι, που σημαίνει «Κύριος». Το όνομα αυτό επικράτησε και χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα από τους Εβραίους στους ψαλμούς και στις προσευχές της Συναγωγής.

ΙΙ. Ο Χριστός μεταμορφώνεται και αποκαλύπτει τη θεϊκή του φύση στους μαθητές Του.

Μτ 17,1:	1 Ύστερα από έξι μέρες, παίρνει ο Ιησούς μαζί του τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, τον αδερφό του, και τους ανεβάζει σε ένα ψηλό βουνό.
Λκ 9, 29-31:	29 Την ώρα που προσευχόταν, η όψη του προσώπου του έγινε διαφορετική και τα ρούχα του άσπρα κι αστραφτερά. 30 Ξαφνικά δύο άντρες άρχισαν να μιλούν μαζί του: ήταν ο Μωυσής και ο Ηλίας 31 οι οποίοι παρουσιάστηκαν με λαμπρότητα και μιλούσαν για τον θάνατό του στην Ιερουσαλήμ, με τον οποίο θα εκπλήρωνε την αποστολή του.
Μτ 17, 4-9:	4 Και είπε ο Πέτρος στον Ιησού: «Κύριε, είναι ωραία να μείνουμε εδώ! Αν θέλεις, να κάνουμε εδώ τρεις σκηνές: μια για σένα, μια για τον Μωυσήκαι μια για τον Ηλία». 5 Ενώ μιλούσε ακόμα, ένα φωτεινό σύννεφο τους σκέπασε, και μέσα από το σύννεφο ακούστηκε μια φωνή που έλεγε: «Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, αυτός είναι ο εκλεκτός μου αυτόν να ακούτε».  6 Όταν το άκουσαν οι μαθητές, έπεσαν με το πρόσωπο στη γη και φοβήθηκαν πολύ. 7 Τους πλησίασε τότε ο Ιησούς, τους άγγιξε και τους είπε: «Σηκωθείτε και μη φοβάστε». 8 Σήκωσαν τότε τα μάτια τους και δεν είδαν κανέναν άλλον, παρά τον ίδιο τον Ιησού μόνον του. 9 Ενώ κατέβαιναν από το βουνό, τους πρόσταξε: «Μην πείτε σε κανέναν αυτό που είδατε, ώσπου να αναστηθώ από τους νεκρούς».

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

1) Τι φανέρωσε ο Χριστός στους μαθητές Του;

2) Γιατί εμφανίστηκαν μαζί με τον Ιησού ο Μωϋσής και ο προφήτης Ηλίας;

3) Πως λέγεται το γεγονός ότι ακούστηκε η φωνή του Θεού Πατέρα;

4) Γιατί ο Χριστός ζητά από τους μαθητές να μη μιλήσουν στους υπόλοιπους μαθητές για τη Μεταμόρφωση;

5) Φανερώσεις του Θεού στην ιστορία της Εκκλησίας

III. Φανερώσεις του Θεού στην ιστορία της Εκκλησίας

 «Αποκάλυψη του Θεού σημαίνει Θεοφάνειες στην κτίση και την ιστορία· συγχρόνως επισημαίνει την ριζική διαφορά μεταξύ δημιουργού και δημιουργήματος, όντος και μη όντος, ακτίστου και κτιστού… Έτσι ο Θεός μολονότι ακατάληπτος ως προς την ουσία του, γίνεται καταληπτός δυναμικά κατά τις ενέργειες. Και τούτο είναι έργο μόνο των θεοφανειών, οι οποίες με αυτό τον τρόπο γίνονται γέφυρες ή κρίκοι που συνδέουν τη θεότητα με την κτίση. Ιστορία, κτίση, σύμβολα και κάθε γνώση, αποτελούν τον μοναδικό δρόμο αυτής της αποκάλυψης.

Η ίδια η δημιουργία οφείλεται σε μια φανέρωση του Θεού, σε μια θεοφάνεια. Ολόκληρη η ιστορία της Π.Δ. γράφεται δια μέσου θεοφανειών. Κι αυτή η ιστορία είναι η απαρχή της ιστορίας της θείας οικονομίας. Δημιουργία, παράδεισος, πτώση, δραματικές συνέπειες, εκλογή περιούσιου λαού, μετακινήσεις, έξοδοι, πόλεμοι, προφήτες ιερείς βασιλιάδες, τα πάντα παρελαύνουν σε μια ιστορική πορεία, όπου φανερώνεται ο Ζωντανός και κοινωνικός Θεός. Ο πατριάρχης Αβραάμ φιλοξενεί την ίδια την Αγία Τριάδα· σ’ ορισμένους αποκαλύπτεται με τη νεφέλη, τα όνειρα και τα οράματα, ενώ στο Μωυσή μιλάει «στόμα με στόμα», …ο προφήτης Ηλίας τον είδε στη “λεπτή αύρα”… Είναι ο ίδιος Θεός που παρουσιάστηκε “αυτοπροσώπως” και έδωσε τον νόμο, μίλησε δια μέσου των προφητών και στην τελευταία φάση της περιόδου αυτής ενανθρώπισε (έγινε άνθρωπος) για όλους τους ανθρώπους. Σε κάθε φάση της πορείας, στην προϊστορία και την ιστορία, είναι ο ίδιος ο τριαδικός Θεός που κάνει την παρουσία του… Ο απρόσιτος Θεός γίνεται ιστορικά προσιτός».

  

Ματσούκα, Ν. (1985). Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β. Θεσσαλονίκη: Πουρνάρας, σελ. 58-62.

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

1) Τι είναι οι θεοφάνειες;

2) Ποιος είναι ο Θεός των χριστιανών, ποια τα χαρακτηριστικά του και ποια η διαφορά του με τον άνθρωπο;

3) Πως ο Θεός επικοινωνεί με τον κόσμο;

4) Τι είναι το σχέδιο της θείας οικοινομίας;

5) Με ποιους τρόπους ο Θεός σώζει τον κόσμο;

6) Ποιο θεωρείς ότι είναι το μεγαλείο της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο;

IV. Η αποκάλυψη στο Ισλάμ

"'Γιορτή αύριο!' φώναξαν,/  'ποιο φόρεμα θα βάλεις;'. Απάντησα:/ 'Το φόρεμα που Αυτός μου έδωσε, γεμάτο/ τόσα πικρά φαρμάκια. Φτώχεια/ κι υπομονή είν' τα ρούχα μου./    Σκεπάζουν μια καρδιά που σ' όλες τις γιορτές/ βλέπει τον Αγαπημένο της,/ Ποιο ρούχο τάχα ομορφότερο υπάρχει/ το Φίλο για να χαιρετήσεις ή να επισκεφτείς;/ παρά εκείνο που μας έδωσε ο ίδιος;/ Όταν Εσύ, απαντοχή μου, αλαργεύεις/ κάθε στιγμή είναι ένας αιώνας λύπης, φόβου: Όμως, όταν μ' αφήνεις να σε βλέπω, να σ' ακούω όλες/ χαρά είναι οι μέρες μου και μια γιορτή η ζωή μου!" (Αλ-Νουρί, "The Doctrine of the Sufis", Abu-Bakr al-Kalabadhi, σελ. 87).

Ερωτήσεις επεξεργασίας:
1 Πως αποκαλύπτεται ο θεός και πως τον υποδέχεται ο πιστός;

2) Τι προσφέρει ο θεός στους πιστούς;

3) Πως αισθάνεται ο ήρωας τον θεό;

4) Από τι εξαρτάται η ζωή του πιστού;

V. Το Κοράνι ως αποκάλυψη του Θεού

«Όπως για όλες τις μονοθεϊστικές θρησκείες έτσι και για το Ισλάμ η αποκάλυψη είναι το αποφασιστικό συμβάν στην ιστορία των ανθρώπων. Ο Θεός δίνει στους ανθρώπους τον λόγο του για να τον γνωρίσουν. Οι μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι πριν από τον Μωάμεθ ο Θεός απεκάλυψε και σ’ άλλους προφήτες τον λόγο του, όπως στον Αβραάμ, τον Μωυσή και τον Χριστό, αλλά οι άνθρωποι τον ενόθευσαν. Γι’ αυτό ήταν απολύτως αναγκαίο ο Θεός να αποκαλύψει μέσω του προφήτη Μωάμεθ την τελευταία και έγκυρη πια στην ιστορία του κόσμου αποκάλυψη του Κορανίου…».

Ζιάκας Γρ., Ισλάμ. Θρησκεία και Πολιτεία. Θεσσαλονίκη: Κορνηλία Σφακιανάκη, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 3.

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

1)Ποιος είναι ο θεός στο Ισλάμ;

2) Γιατί το Ισλάμ ονομάζεται αποκαλυπτική θρησκεία;

3) Ποιος είναι ο μεγαλύτερος προφήτης;

4) Να αναφέρεις κι άλλους προφήτες στο Ισλάμ; Τι σκέψεις σου δημιουργούνται;

5) Πως λέγεται το ιερό βιβλίο στο Ισλάμ; 

Το Κοράνι είναι το ιερό βιβλίο του Ισλάμ και σημαίνει "απαγγελία". Σύμφωνα με την ισλαμική παράδοση παραδόθηκε από τον αρχάγγελο Γαβριήλ στον προφήτη Μωάμεθ.

Ποιος είναι ο θεός των Μουσουλμάνων;

Ας εμβαθύνουμε λίγο ακόμη...

Με βάση τα κείμενα, τις γνώσεις και τις εμπειρίες σας τι σημασία έχει η αποκάλυψη του Θεού στη ζωή των πιστών. Να αναφέρεις μερικά παραδείγματα.

Η αναζήτηση του Θεού από τον άνθρωπο και η αποκάλυψη Του μπορεί να αποτυπώνεται στο παρακάτω τραγούδι του Αλκίνοου Ιωαννίδη. Ποια είναι η γνώμη σας;

Μήπως η ποιητική γλώσσα του παραπάνω τραγουδιού αποτυπώνει αρκετά καλά την εμπειρία της αναζήτησης και της αποκάλυψης του Θεού από τον άνθρωπο;

Μήπως τώρα μπορούμε να καταλάβουμε τα λόγια του Αποστόλου Παύλου ότι η εμπειρία της αποκάλυψης του Θεού στον άνθρωπο δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια (βλ. την αρχή σε αυτή την ανάρτησης καθώς και τις θέσεις του L. Wittgenstein σχετικά με τα γλωσσικά όρια της ανθρώπινης εμπειρίας).

Προβληματισμός για περαιτέρω συζήτηση
Όταν οι άνθρωποι με διαφορετικές θρησκευτικές αντιλήψεις εκφράζουν δημόσια την αμφισβήτησή τους για τη διδασκαλία περί αποκάλυψης μιας θρησκείας προσβάλλουν τους πιστούς αυτής της θρησκείας;

Και να μη ξεχνάμε ότι ο φανατισμός στον θρησκευτικό κόσμο "ασκεί βία στην ίδια τη θρησκεία" (Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, Συνύπαρξη. Ειρήνη, Φύση, Φτώχεια, Τρομοκρατία, Αξίες. Θρησκειολογική θεώρηση, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2015,  σελ. 154)

Λίγες σκέψεις με αφορμή τα παραπάνω

1.  Ο όρος "αποκάλυψη" σημαίνει διαρκής αναζήτηση, προσωπική παρουσία και σύναψη σχέσης.


2. Η αποκάλυψη, όπως και η σχέση με τον Θεό, είναι βίωμα. Το βίωμα δύσκολα περιγράφεται. Χρειάζεται πιο πολύ η εμπειρία των αγίων, η γλώσσα των ποιητών ή το χέρι των ζωγράφων. Κατά αυτόν τον τρόπο μπορούμε πλέον να καταλάβουμε τα λόγια του Αποστόλου Παύλου ότι η εμπειρία της αποκάλυψης του Θεού στον άνθρωπο δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια (βλ. την αρχή σε αυτή την ανάρτησης). 

3. Η αποκάλυψη στις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες
Τα κείμενα των μεγάλων θρησκειών, όταν περιγράφουν την αποκάλυψη του Θεού σε ιστορικά πρόσωπα, ουσιαστικά αποτυπώνουν με παραστατικό και έντονο τρόπο τα συναισθήματα και τις εικόνες αυτών των ανθρώπων. Γι΄ αυτό πολλές φορές κατά το αποκαλυπτικό γεγονός ο Θεός περιγράφεται με έντονες ανθρωπομορφικές παραστάσεις. Ουσιαστικά, οι συγγραφείς περιγράφουν αυτό που ο Θεός "λέει" στην καρδιά τους.

4.Τρεις είναι οι θρησκείες που θεωρούν οτι ο Θεός είναι Ένας και έχουν ποικίλες αποκαλυπτικές περιγραφές: 

ο Ιουδαϊσμός, ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ.

Ι. Ιουδαϊσμός: Η πρώτη μονοθεϊστική θρησκεία. Ο θεός ονομάζεται Γιαχβέ, δηλαδή "Είμαι αυτός που είμαι", ο Ένας και μοναδικός, ο αιώνιος, αυτός που δίνει ζωή σε όλα τα όντα (ζωοδότης).
Στη θρησκεία αυτή ο Θεός αποκαλύπτεται στον Αβραάμ και τους απογόνους του. Ο Θεός επιλέγει πρόσωπα που διακρίνονται για την πίστη τους, όπως τον Μωϋσή, την Ιουδίθ, τον προφήτη Ιερεμία, για να οδηγήσουν τον λαό στην ελευθερία και τη σωτηρία από το κακό. Συγχρόνως, ο Θεός μέσα από το στόμα των Προφητών αναγγέλει τον ερχομό της "Ημέρας του Γιαχβέ". Εκείνη την ημέρα όλοι οι εχθροί του Ισραήλ θα νικηθούν και ένας βασιλιάς, που κατάγεται από την οικογένεια του Δαβίδ, θα ιδρύσει τη Βασιλεία του Θεού. Μέσα στο πέρασμα του χρόνου η θεολογική κατεύθυνση του Ιουδαϊσμού αναφέρθηκε στη σωτηρία όχι μόνο του Ισραήλ αλλά όλων των δίκαιων από τον Μεσσία (=Χρισμένο από το Πνεύμα του Θεού).   

ΙΙ. Χριστιανισμός: Ο Θεός των Χριστιανών είναι η Αγία Τριάδα, δηλαδή ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Ο Τριαδικός Θεός είναι απρόσιτος και ακατάληπτος στην ουσία Του και επικοινωνεί-αποκαλύπτεται  και είναι καταληπτός στον κόσμο με τις ενέργειές Του. Ο Θεός φανερώνεται μέσω των θεοφανειών Του. σκοπός του Θεού είναι η σωτηρία του ανθρώπου από το κακό και το θάνατο. Γι αυτό Θεός θέτει σε εφαρμογή το σχέδιο της θείας οικονομίας με σκοπό τη σωτηρία του ανθρώπου και ολάκερης της κτίσης. 

Το α΄ στάδιο της θείας οικονομίας διαδραματίζεται στην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης με ππρωταγωνιστές τους Πατριάρχες, το Μωϋσή και τους προφήτες. Στο β΄ σταδιο πρωταγωνιστεί ο Υιός του Θεού που γίνεται άνθρωπος για να γίνει ο άνθρωπος θεός κατά χάριν. Ο Ιησούς Χριστός είναι Θεάνθρωπος, δηλαδή στο πρόσωπό του είναι ενωμένες η θεία και η ανθρώπινη φύση. Το γ΄ στάδιο της θείας οικονομίας αναφέρεται στη ζωή της Εκκλησίας, η οποία καθοδηγείται από το Άγίο Πνεύμα (τον Παράκλητο) με σκοπό να φανερώσει τον Καινούριο Κόσμο (Βασιλεία) του Θεού στο σύμπαν. 

ΙΙΙ. Ισλάμ: Ο Θεός των μουσουλμάνων είναι ο Αλλάχ, ο οποίος είναι εντελώς απρόσιτος στον κόσμο. Ο αρχάγγελος Γαβριήλ αποκαλύπτει στον Μωάμεθ και του ζητάει να απαγγείλει όσα ο ίδιος ο άγγελος του υπαγορεύει. Όλη αυτή η αποκαλυπτική απαγγελία, σύμφωνα με την ισλαμική θεολογία, είναι καταγεγραμμένη στο ιερό βιβλίο, το Κοράνι (απαγγελία).
Ο μεγαλύτερος προφήτης  του Ισλάμ είναι ο Μωάμεθ. Ο Αβραάμ, ο Μωϋσής και ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ θεωρούνται κι αυτοί προφήτες, που οδήγησαν την ανθρωπότητα στη μονοθεΐα.

Κλέινοντας αυτή τη δημοσίευση, νομίζω ότι θα συμφωνήσουμε όλοι με τα ακόλουθα λόγια του Νίκου Γκάτσου: 

"Μές την ερημιά του κόσμου ένα χέρι γράφει εντός μου, κάπου υπάρχει Θεός..." 

(Μουσική: Μάνου Χατζηδάκι - Στίχοι: Νίκου Γκάτσου)