1.4 Λύτρωση - Β΄ Λυκείου

"καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ" 

(Μτθ. 6, 13)

"ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος" 

(Α΄ Κορ. 15, 26)

Νικολάου Γ. Τσιρέβελου, Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ

Εισαγωγή

Το θρησκευτικό βίωμα που αναλύσαμε στις προηγούμενες συναντήσεις, μας ωθεί στον προβληματισμό να αναζητήσουμε τα βαθύτερα αίτια και τα κίνητρα για τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό;

Ποια είναι τα κίνητρα και ο σκοπός της σχέσης του Θεού με τον άνθρωπο;

Ο άνθρωπος
Θέλει να ξεφύγει από αυτή τη ζωή;
Θέλει να την αλλάξει;
Επιθυμεί να ζήσει κι όχι να επιβιώσει;

Κι αν επιθυμεί να ζήσει, τι σημαίνει αυτό;
Αυτή η ζωή που θέλει να ζήσει αναφέρεται στο παρόν ή στο επέκεινα;

Αν αναφέρεται στο παρόν έχει σχέση με το κακό που υπάρχει στον κόσμο;

Αν αναφέρεται στο επέκεινα και σε μια μεταθάνατον προσδοκία, πως γίνεται κατανοητή αυτή στο θρησκευτικό κόσμο και ειδικά στον Χριστιανισμό;

Αναμφισβήτητα ο άνθρωπος επιζητά τη σχέση με τον Θεό με σκοπό τη συνάντηση μαζί Του και οπωσδήποτε με την αποφυγή του κακού. Η σημασία του κακού ποικίλει στην ανθρώπινη ζωή. Ο άνθρωπος σίγουρα συναντά το κακό στην καθημερινότητά του αλλά και στο τέλος της ζωής του με τον θάνατο. Η αποφυγή του κακού στο θρησκευτικό κόσμο ονομάζεται λύτρωση. Συγχρόνως έχει άμεση σχέση με τη μεταθανάτια σωτηρία, ανεξάρτητα πως την κατανοούν οι διάφορες θρησκείες. 

Τι σημαίνει όμως γιας εσας λύτρωση και σωτηρία;

Ας προσπαθήσουμε να ερευνήσoυμε περισσότερο το θέμα μας.

1. Η λύτρωση στο θρησκευτικό κόσμο. 

Η προσμονή της λύτρωσης στις θρησκείες 
«Ο σκοπός της θρησκείας σχετίζεται άμεσα με την όλη υπόσταση του ανθρώπου- είναι πάντα η επίτευξη κάποιου είδους σχέσης με ό,τι κάθε θρησκεία θεωρεί ως απόλυτο και η απαλλαγή από το σχετικό, δηλαδή από το πολύμορφο κακό. Κύριο μέλημα κάθε θρησκείας είναι να προσφέρει στον πιστό τα μέσα εκείνα που θα τα αξιοποιήσει για την επιτυχία αυτού του διπλού σκοπού. Η λύτρωση, την οποία υπόσχεται κάθε θρησκεία, βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το τι αυτή θεωρεί ως απόλυτο και τι ως σχετικό και με το σκοπό που ορίζει για την ανθρώπινη ύπαρξη.

Έτσι υπάρχουν διάφορες μορφές λύτρωσης, όπως η αποκατάσταση της επικοινωνίας με το Θεό, η ευτυχία στην παρούσα ζωή με την απόκτηση εγκόσμιων αγαθών, η εξασφάλιση μελλοντικών αγαθών σε μια μεταθανάτια ζωή, η τελική απαλλαγή συνόλου του κόσμου από το κακό. Όλες αυτές οι έννοιες λύτρωσης, που συχνά συνυπάρχουν, θεωρούνται από τις θρησκείες ως ολοκλήρωση της ανθρώπινης ύπαρξης και επίτευξη του τελικού σκοπού της». 
Δρίτσας, Δ., Μόσχος, Δ., Παπαλεξανδρόπουλος, Στ., Χριστιανισμός και Θρησκεύματα Β΄ Γενικού Λυκείου, Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διόφαντος», 2011, σελ. 31.

Ερωτήσεις επεξεργασίας:
1)      Ποιος είναι ο πρωταρχικός και ο ποιος ο βαθύτερος σκοπός της θρησκείας;
2)      Η «λύτρωση» έχει την ίδια σημασία σε όλες τις θρησκείες;
3)      Τι  σημαίνει "λύτρωση" στον θρησκευτικό κόσμο ποιες είναι οι κυριότερες μορφές λύτρωσης;

Το τραγούδι του Μάνου Χατζηδάκι, "Αθανασία" είναι ενδεικτικό αυτού του προβληματισμού και κυρίως φανερώνει ότι όλοι οι άνθρωποι αναζητούν τη σωτηρία.

Η αθανασία είναι "σκληρή σαν του θανάτου τη γροθιά/ μα ήρθαν καιροί/ μα ήρθαν καιροί που σε πιστέψαμε βαθιά/ κάθε γενιά δική της θέλει να γενείς/ Ομορφονιά που δε σε κέρδισε κανείς..."

Μπορούμε να φανταστούμε ότι κάποια στιγμή θα πάψουμε να υπάρχουμε;
Εσείς μπορείτε να συμφιλιωθείτε αυτή την ιδέα;

2. Μεσσιανικά κινήματα. Σύγχρονοι Ψευδομεσσίες και λυτρωτικές υποσχέσεις
Με τον όρο "μεσσίας" εννοείται ένας άνθρωπος απεσταλμένος από έναν Θεό, ο οποίος έχει ως στόχο τη σωτηρία των ανθρώπων άμεσα στο παρόν ή στο απώτερο μέλλον. Η θεολογία του Ιουδαϊσμού καθώς και οι ιδιαίτερες ιστορικές συνθήκες που βίωσε ο Ισραηλίτικος λαός σε όλη την ιστορία του έδωσαν την αφορμή γα την καλλιέργεια εσχατολογικών μεσσιανικών προσδοκιών. Σύμφωνα με τον Χριστιανισμό, ο Μεσσίας που κήρυξαν οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης ήρθε στον κόσμο στο πρόσωπο του ιησού από τη Ναζαρέτ.

Ωστόσο, στην ανθρώπινη ιστορία μέχρι και σήμερα πολλοί άνθρωποι παρουσιάστηκαν ως Λυτρωτές ή Σωτήρες ή Μεσσίες, προσφέροντας με το αζημίωτο "αθανασία" και "λύτρωση". Ας δούμε σύντομα μερικά ενδεικτικά παραδείγματα σύγχρονων "Λυτρωτών":

- Jose Luis de Jesus Miranda:
Είναι ο Πουερτορικανός ιδρυτής και ηγέτης της Creciendo en Gracia εκκλησίας, η οποία εδρεύει στο Μαϊάμι. Ο ίδιος δηλώνει ευθαρσώς ότι είναι ταυτόχρονα και ο Χριστός αλλά και ο Αντίχριστος. Έχει μάλιστα χτυπήσει και σε τατουάζ το 666 στο μπράτσο του. Πρόκειται για τον πιο γνωστό Μεσσία παγκοσμίως αφού τα χρήματα που έχει κατορθώσει να μαζέψει από τους πιστούς, αρκούν για την προώθηση της εκκλησίας και όχι μόνο. Κάθε Τετάρτη και Κυριακή κάνει κηρύγματα στα οποία προσέρχονται άνθρωποι από πάνω από 100 χώρες. Οι πιστοί αναμένουν την ημέρα που θα παραδώσει το σώμα του στην Αθανασία, όπως ο ίδιος έκανε με το σώμα του Ιησού του Ναζοραίου. 

- Jim Jones
Ο άνθρωπος που προκάλεσε μία από τις μαζικότερες αυτοκτονίες στην υφήλιο. Ο ίδιος δηλώνει μετενσάρκωση του Ιησού, του Βούδα, του Λένιν και πολλών άλλων προσωπικοτήτων. Από τη δεκαετία του 1970 διέπρατε θαύματα και αγαθοεργίες για να προσηλυτίσει τον κόσμο στο πλευρό του. Οι διδαχές του, κατά τους ιστορικούς, οδήγησαν στην μαζική αυτοκτονία πάνω από 900 ανθρώπων στην κοινότητα Jonestown τον Νοέμβριο του 1978. Ο ίδιος βρισκόταν φυσικά ανάμεσα στους αυτοκτονήσαντες αν και η κληρονομιά του καλά κρατεί σε αρκετές πόλεις της Αμερικής μέσω του Peoples Temple, το οποίο ίδρυσε προτού αποβιώσει. 

-Ram Bahadur Bomjon

Το επίσημό βουδιστικό του όνομα είναι Palden Dorje. Πρόκειται για έναν νεαρό που πήρε γρήγορα το παρατσούκλι Buddha Boy χάρη στην ασκητική του ζωή. Φημολογείται ότι ξεκίνησε τον διαλογισμό του στις 16 Μαϊου του 2005 όταν και εξαφανίστηκε από το σπίτι του. Εμφανίζεται σε τακτά χρονικά διαστήματα σε διάφορες τοποθεσίες του Νεπάλ για να προσευχηθεί κοντά σε άλλους πιστούς Βουδιστές. Οι υποστηρικτές του δηλώνουν ότι πρόκειται για μια μετενσάρκωση του Βούδα. Το Discovery Channel έχει αφιερώσει αρκετές ώρες εκπομπών στον άνθρωπο που φαίνεται να έχει σπάσει κάθε ρεκόρ χρόνου διαλογισμού χωρίς φαγητό ή νερό. 

-Rael:

Το κανονικό του όνομα είναι Claude Maurice Marcel Vorilhon. Γεννημένος στην Γαλλία, είναι γνωστός για τη δημιουργία της θρησκείας Raelism. Πολλοί τον κατηγορούν ότι απλά δημιούργησε ένα κίνημα για τους μανιακούς με τα UFO. Εκείνος ανταπαντά ότι τον Δεκέμβριο του 1973 ήρθε αντιμέτωπος με ένα εξωγήινο σώμα Ελοχίμ, το οποίο προσγειώθηκε με το σκάφος του σε ένα ανενεργό ηφαίστειο της Γαλλίας. Η εμπειρία αυτή τον έκανε να ιδρύσει τη θρησκεία Raelism μετά από εντολή του εξωγήινου σώματος το οποίο τον ανακήρυξε Μεσσία. Να σημειωθεί ότι για την προώθηση της θρησκείας αυτής, ο ίδιος ο Vorilhon έχει τρέξει μέχρι και σε αγώνες αυτοκινήτου. Έκτοτε θεωρείται μέγιστος εκπρόσωπος εκείνων που πιστεύουν στους εξωγήινους, με αποτέλεσμα να βρει μεγάλη απήχηση παγκοσμίως. 

- Sun Myung Moon

Ιδρυτής της Unification Church, ο Κορεάτης δηλώνει Μεσσίας και Δευτέρα Παρουσία του Ιησού. Σκοπός, κατά τα λεγόμενά του, του ερχομού του στη γη είναι η ολοκλήρωση του έργου του Χριστού στον κόσμο. Έχοντας ξεκινήσει τη διδασκαλία την δεκαετία του 1940, ο Moon κατάφερε μετα ταξίδια του σε όλη την Ασία και τις ΗΠΑ να μαζέψει πολλές χιλιάδες πιστών. Με ισχυρή επιρροή στα ΜΜΕ παγκοσμίως και γνωριμίες με πολιτικούς ηγέτες όπως ο Γκορμπατσώφ και ο Μπους (senior) ο Moon κατάφερε να θεωρείται ένας κανονικός θρησκευτικός ηγέτης και να μην συνδέεται με τους άλλους τσαρλατάνους. 

ΠΗΓΗ: http://www.oneman.gr/keimena/diabasma/article1495070.ece

Τα συμπεράσματα δικά σας;;;

3. Η λύτρωση στις σύγχρονες μεγάλες θρησκείες
Στο σημείο αυτό θα προσπαθήσουμε να αναζητήσουμε μέσα από τις ομάδες μας τη σημασία της λύτρωσης στα σύγχρονα ζωντανά θρησκεύματα. Το ερώτημα είναι κοινό σε όλες τις ομάδες: Πωςς κατανοείτε τη λύτρωση στην κάθε θρησκεία;

Α΄ Ομάδα: Η λύτρωση στον Ιουδαϊσμό

Η Βασιλεία τον Θεού κατά τον προφήτη Ησαΐα

Τότε θα κάθεται ο λύκος

παρέα με το αρνί

και θα κοιμάται ο πάνθηρας

με το κατσίκι αντάμα.

Το μοσχαράκι και το λιονταρόπουλο

θα βοσκούνε μαζί

κι ένα μικρό παιδί

θα τα οδηγάει.

Η αγελάδα κι η αρκούδα

την ίδια θα 'χουνε βοσκή

και τα μικρά του

το ίδιο το λημέρι

το λιοντάρι θα τρέφεται

καθώς το βόδι με άχυρο.

Το βρέφος άφοβα θα παίζει

στη φωλιά της έχιδνας.

το νήπιο που μόλις αποκόπηκε 
από της μάνας του το γάλα

θ' απλώνει το χεράκι του

στης κόμπρας τη σπηλιά

Κανένας δεν θα προξενεί στον άλλον

βλάβη ούτε κακό

πουθενά στο όρος το άγιο

του Θεού,

Γιατί η γνώση του Κυρίου θα σκεπάζει
όπως σκεπάζουν τα νερά τη θάλασσα.
Σαν έρθει εκείνη η μέρα, το βλαστάρι
από τη ρίζα του Ιεσσαί
εκεί θα στέκεται
για τους λαούς σημαία.
Τα έθνη θα 'ρχονται να του
ζητάνε συμβουλή
και κατοικία τον θα είν' η

δόξα τον Κυρίου.

(Ησαΐας 11, 6-10)

ΠΗΓΗ:

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

1)      Ποιες εικόνες χρησιμοποιεί ο προφήτης Ησαΐας για να φανερώσει τη Βασιλεία του Θεού;

2)      Ποια είναι η έννοια της λύτρωσης; Με ποιες άλλες έννοιες μπορεί να αντικατασταθεί;

3)      Ποιος είναι ο ρόλος του Θεού;

4)      Η λύτρωση αναφέρεται σε έναν άνθρωπο ή σε μια ομάδα ανθρώπων; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

5)      Θεωρείτε ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό σήμερα στον πλανήτη; Τι πρέπει να κάνουν οι άνθρωποι σήμερα;

6)      Να ζωγραφίσετε ή να σχεδιάσετε κάποια σημεία του κειμένου που σας έκανα εντύπωση (προαιρετικό ερώτημα)

Β΄ ΟΜΑΔΑ: Ινδουισμός

Α) Ο σκοπός της γιόγκα

Όπως ένα πουλί
φυλακισμένο σ' ένα δίχτυ
θα πετάξει προς τον ουρανό
μόλις αυτό κοπεί
έτσι και η ψυχή του ασκούμενου
απελευθερωμένη απ' τα δεσμά της επιθυμίας
με το μαχαίρι της γιόγκα,
ξεφεύγει για πάντα από τη φυλακή της σαμσάρα

(Κσούρικα Ουπανισάντ, 1.22)

Β) Η ένωση με το Άτμαν

Όταν εμφανισθεί μέσα σου,

η αληθινή γνώση της ενότητας

του άτμαν σον με το κοσμικό άτμαν,

τότε αυτό λέγεται σαμάντι

γιατί το άτμαν είν' αληθινά

το ίδιο με το Μπράχμαν, το πανταχού παρόν

το αιώνιο, το Ένα δίχως δεύτερο

Πρέπει να λες στον εαυτό σου, αληθινά;

Δεν είμαι το σώμα μου, ούτε η ζωτική πνοή

ούτε οι αισθήσεις, ούτε οι σκέψεις, ούτε τίποτ’ άλλο

γιατί είμαι ο μοναδικός παρατηρητής (σ.τ.μ. η βάση του σύμπαντος)

είμαι ο Σίβα! Είμαι ο Σίβα:

Ναι, είμαι το Μπράχμαν

είμ' ένας ξένος σ' αυτό τον κόσμο

δεν υπάρχει κανείς μαζί μου

ακριβώς όπως ο αφρός και τα κύμματα

γεννιούνται απ' τον ωκεανό και διαλύονται πάλι μέσα του

Έτσι κι ο κόσμος γεννιέται από μένα και διαλύεται πάλι μέσα μου!

Γιόγκα Νταρσάνα Ουπανισάντ, 10, 1-6)

ΠΗΓΗ:

Λεξιλόγιο: 

Γιόγκα = μέθοδος και τεχνική ένωσης με το θείο στοιχείο μέσω του διαλογισμού

Μπράχμαν = η απρόσωπη θεία πραγματικότητα που αποτελεί το υπόστρωμα του σύμπαντος.

Άτμαν = το θείο στοιχείο (του Μπράχμαν) που έχει μέσα του κάθε πράγμα.

Σαμσάρα = αιώνια ανακύκληση των υπάρξεων (μετενσάρκωση)

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

1)      Ποιες εικόνες χρησιμοποιούν οι συγγραφείς για να αποτυπώσουν τη λύτρωση;

2)      Πως επιτυγχάνεται και ποια είναι η λύτρωση στο α΄ κείμενο;

3)      Πως επιτυγχάνεται και ποια είναι η λύτρωση στο β΄ κείμενο;

4)      Η λύτρωση αναφέρεται σε έναν άνθρωπο ή σε μια ομάδα ανθρώπων; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

5)      Αυτά τα δύο θεολογικά κείμενα παρακινούν τους πιστούς να αγωνιστούν για να αντιμετωπίσουν το κακό και να αλλάξουν τον κόσμο; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.

Γ΄ ΟΜΑΔΑ: Βουδισμός

Η κατάπαυση του πόνου. 
Αυτή ονομάζεται «νιρβάνα» που σημαίνει «σβήσιμο». Αναφέρεται στην κατάσβεση της άγνdιας, της επιθυμίας και της απέχθειας, που δεν είναι παρά η άλλη όψη της επιθυμίας, κυρίως όμως σ' εκείνο που η κατάσβεση αυτή οδηγεί, δηλαδή στην κατάπαυση της αναπαραγωγής της ύπαρξης. Τα τελευταία λόγια του Σιντάρτα ήταν: «δε θα ξαναγεννηθώ πια».

Ο κόσμος τον Αμιντά Βούδα

Το κοσμικό σύστημα του ευλογημένου Αμιντά, που ονομάζεται Χώρα της Μακαριότητας, είναι πλούσιο, ειρηνικό, με όλα τα καλά, όμορφο και γεμάτο με θεούς και ανθρώπους. Ακόμα.... σ' εκείνο τον κόσμο δεν υπάρχουν ούτε κολάσεις, ούτε αναγέννηση με μορφή ζώου... ούτε κανενός άλλον είδους αναγέννηση σε δυσμενείς συνθήκες. Πολύτιμοι λίθοι, σαν αυτούς της Χώρας της Μακαριότητας δεν υπάρχουν σε τούτο τον κόσμο... αυτή η Χώρα της Μακαριότητας εκπέμπει διάφορες ευωδιές- είναι πλούσια σε διάφορα λουλούδια και καρπούς, στολισμένη με πολύτιμα δέντρα και σμήνη διάφορων γλυκόηχων πουλιών. (Sukhavati vyuha Sutra).

ΠΗΓΗ: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B126/96/781,2863/

Λεξιλόγιο: Βούδας = Φωτισμένος. Έτσι ονομάστηκε ο Σιντάρτα Γκαουτάμα (5^ος αι. π.Χ.) που είναι ιδρυτής του Βουδισμού

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

1)      Ποιες εικόνες χρησιμοποιούν οι συγγραφείς για να αποτυπώσουν τη λύτρωση;

2)      Πως επιτυγχάνεται και ποια είναι η λύτρωση στο α΄ κείμενο;

3)      Πως επιτυγχάνεται και ποια είναι η λύτρωση στο β΄ κείμενο;

4)      Η λύτρωση αναφέρεται σε έναν άνθρωπο ή σε μια ομάδα ανθρώπων; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

5)      Αυτά τα δύο θεολογικά κείμενα παρακινούν τους πιστούς να αγωνιστούν για να αντιμετωπίσουν το κακό και να αλλάξουν τον κόσμο; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.

6)      Θεωρείτε ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό σήμερα στον πλανήτη; Τι πρέπει να κάνουν οι άνθρωποι σήμερα;

Δ΄ ΟΜΑΔΑ: Ισλάμ

Κατά τους µουσουλµάνους θεολόγους υπάρχει συγγένεια ανάµεσα στις αραβικές λέξεις ιµάν (πίστη) και ισλάµ (υποταγή). To ιµάν προέρχεται από το άµανα, που σηµαίνει ειρήνη και ασφάλεια. Το 21 ισλάµ είναι απαρέµφατο της ρίζας σ-λ-µ (σαλίµα, σαλάµα, σαλάµ), πράγµα που σηµαίνει πάλι ειρήνη και ασφάλεια: ασ-Σαλάµ αλέικουµ, «ειρήνη υµίν», είναι ο καθηµερινός χαιρετισµός µουσουλµάνων και χριστιανών στον κόσµο της Ανατολής. Οι έννοιες αυτές δεν είναι βέβαια ξένες προς τη βιβλική παράδοση, έχουν όµως µια ειδική ισλαµική ερµηνεία.  […]

Συνεπώς η µεγάλη ελπίδα των µουσουλµάνων είναι η µέλλουσα ζωή. Ο κόσµος θα παρέλθει, αλλά δεν θα εκµηδενισθεί. Θα αναστηθεί και θα αναδηµιουργηθεί. Ο Θεός θα καλέσει τα πάντα στην παρουσία του και ο άνθρωπος θα αναστηθεί από τη σκόνη. Δεν πρόκειται ούτε το παραµικρό να χαθεί. Ο Θεός θα αναστήσει τα σώµατα των νεκρών και θα ενώσει µε αυτά τις ψυχές τους. Η ηµέρα της κρίσεως θα έλθει και ο καθένας θα είναι µάρτυρας των έργων του, της πίστης του και των αµφιβολιών του. Η ηµέρα της κρίσεως θα είναι η µεγάλη διάψευση όλων όσοι στη γη αµφισβητούσαν την ανάσταση και δεν πίστευαν στην θεία παντοδυναµία (6,31. 3,30). Την ώρα εκείνη θα επιθυµήσουν να ήταν αιώνια νεκροί, διότι η ανάσταση και η αναδηµιουργία της ύπαρξής τους θα τους είναι βάρος και απελπισία. Αντίθετα οι δίκαιοι θα εισέλθουν πανευτυχείς στον παράδεισο. Αυτοί που αναµένουν µε υποµονή την ηµέρα του Κυρίου, θα δικαιωθούν (23,11. 18,107-108).

Ο θάνατος εποµένως υπό το φως των απλών διδασκαλιών του Κορανίου δεν είναι το τέλος της ανθρώπινης ζωής, αλλά το άνοιγµα της θύρας προς µιαν άλλη ζωή υψηλότερης µορφής από την παρούσα. Ο προφήτης του Ισλάµ δεν διδάσκει απλώς την µετά θάνατον επιβίωση της ψυχής µόνης, αλλά κηρύττει την ανάσταση του όλου ανθρώπου. Η διδασκαλία αυτή δείχνει τη σχέση του κηρύγµατός του προς τις σχετικές χριστιανικές διδασκαλίες. Η έννοια του θανάτου και της αναστάσεως στο Κοράνιο συναρτάται πάντοτε προς την παντοδυναµία του Θεού. Αφού ο Θεός ως παντοδύναµος εδηµιούργησε τον κόσµο εκ του µηδενός, έχει πολύ περισσότερο την δύναµη τώρα, που η ύλη υφίσταται, να αναστήσει τους νεκρούς (79,27-41. 22,5. 46, 33-34). Η έµφαση αυτή στην παντοδυναµία του Θεού έχει άµεση σχέση προς τα χωρία εκείνα του Κορανίου, στα οποία τονίζεται ότι η ζωή και ο θάνατος βρίσκονται αποκλειστικά στα χέρια του Θεού και τελούν υπό τον απόλυτο έλεγχο της θελήσεώς του (7,53. 14,21. 17,49-52. 19,66-72. 50,3, 20-29 και 41-44. 75,1-15. 79,10-12. 86,5-8).

ΠΗΓΗ:  http://blogs.auth.gr/ziaka/files/2013/03/ISLAM.pdf

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

1)      Η πίστη με τη συνδέεται στη ισλαμική θρησκεία;

2)      Να περιγράψετε την ημέρα της «τελικής κρίσης» στο Ισλάμ.

3)      Τελικά ποια είναι η λύτρωση στην ισλαμική θεολογία;

4)       Υπάρχει κάποιος δικανικός (νομικός) χαρακτήρας στο κείμενο;

5)      Ποια είναι τα κοινά σημεία και οι διαφορές με τον Χριστιανισμό;

***

2η ώρα

4. Η λύτρωση στον Χριστιανισμό

Στον Χριστιανισμό η λύτρωση από το κακό βιώνεται σε ένα διπλό επίπεδο. Πρώτιστα αναφέρεται στη λύτρωση από το κοινωνικό κακό και έπειτα στη λύτρωση από τον έσχατο εχθρό του ανθρώπου, τον θάνατο. Μια άλλη λέξη που χρησιμοποιείται για τη λύτρωση είναι η "σωτηρία", που σημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι "σώος, ακέραιος σωματοψυχικά". Γι' αυτό ο Χριστός έγινε άνθρωπος, ώστε ο άνθρωπος να λυτρωθεί από το θάνατο και να γίνει κατά χάριν θεός" (Μ. Αθανασίου, Λόγος είς την ενανθρώπησιν του Λόγου, PG 25, 192Β).

Ο ίδιος ο Κύριος όταν ξεκίνησε το ιστορικό του έργο σύνδεσε τη μεσσιανική του ιδιότητα με μια παλιά προφητεία του Ησαΐα. Στη συνέχεια, όταν οι μαθητές Του  τον ρωτούσαν για τον παράδεισο και την κόλαση στη μεταθανάτια ζωή, τους διηγήθηκε την παραβολή της τελικής κρίσης με έντονο τον κοινωνικό χαρακτήρα. Οι ανά τους αιώνες μαθητές Του ακολουθώντας το παράδειγμα Του συνέδεσαν πολλές φορές τη σωτηρία - λύτρωση με την ελευθερία και τη θεραπεία από το κοινωνικό κακό.

5. Η λύτρωση από το κοινωνικό κακό και η ελευθερία του ανθρώπου από την κτιστότητα. 

Τη σημασία της λύτρωσης-σωτηρίας θα προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε στη χριστιανική θεολογική παράδοση μέσα από τρία σχετικά κείμενα.

Ι. Ο Μεσσίας ως κοινωνικός σωτήρας

«Του έδωσαν το χειρόγραφο με τα λόγια του προφήτη Ησαΐα. Ο Ιησούς το ξετύλιξε και βρήκε το σημείο όπου ήταν γραμμένο το εξής: Το Πνεύμα του Κυρίου με κατέχει, γιατί ο Κύριος με έχρισε και μ' έστειλε να αναγγείλω το χαρμόσυνο μήνυμα στους φτωχούς, να θεραπεύσω τους συντριμμένους ψυχικά· στους αιχμαλώτους να κηρύξω απελευθέρωση και στους τυφλούς ότι θα βρουν το φως τους να φέρω λευτεριά στους υποταγμένους, να αναγγείλω του καιρού τον ερχομό, που ο Κύριος θα φέρει τη σωτηρία στον λαό του. (Ησαΐας 61, 1-2). Ύστερα τύλιξε το χειρόγραφο, το έδωσε στον υπηρέτη και κάθισε. Τα μάτια όλων στη συναγωγή ήταν προσηλωμένα πάνω του. Άρχισε τότε να τους λέει: «Σήμερα βρίσκει την εκπλήρωσή της η προφητεία που μόλις ακούσατε». Όλοι συμφωνούσαν μαζί του· θαύμαζαν για τα γεμάτα χάρη λόγια που έβγαιναν από το στόμα του».

Λεξιλόγιο: Μεσσίας (εβρ.) - Χριστός (ελλ.)= ο Χρισμένος με το Άγιο Πνεύμα, δηλαδή ο Σωτήρας, ο Λυτρωτής

ΙΙ. Η παραβολή της τελικής κρίσης (Μτθ. 25): «Όταν θα έρθει ο φιλάνθρωπος Κριτής με όλη του τη μεγαλοπρέπεια, και θα τον συνοδεύουν όλοι οι άγιοι άγγελοι², θα καθίσει στον... θρόνο του. Τότε θα συγκεντρωθούν μπροστά του όλα τα έθνη, και θα τους ξεχωρίσει όπως ξεχωρίζει ο βοσκός τα πρόβατα από τα κατσίκια. Τα πρόβατα θα τα τοποθετήσει στα δεξιά του και τα κατσίκια στα αριστερά³ του. Θα πει τότε... σε αυτούς που βρίσκονται δεξιά του: «Ελάτε, οι ευλογημένοι από τον Πατέρα μου, κληρονομήστε τη Βασιλεία που σας έχει ετοιμαστεί απ' την αρχή του κόσμου. Γιατί πείνασα και μου δώσατε να φάω, δίψασα και μου δώσατε να πιω, ήμουν ξένος και με περιμαζέψατε γυμνός και με ντύσατε, άρρωστος και μ' επισκεφτήκατε, φυλακισμένος κι ήρθατε να με δείτε». Τότε θα του απαντήσουν οι άνθρωποι του Θεού: «Κύριε, πότε σε είδαμε να πεινάς και σε θρέψαμε ή να διψάς και σου δώσαμε να πιεις. Πότε σε είδαμε ξένον και σε περιμαζέψαμε ή γυμνόν και σε ντύσαμε; Πότε σε είδαμε άρρωστον ή φυλακισμένον κι ήρθαμε να σε δούμε;» Και... θα τους απαντήσει: «Σας βεβαιώνω πως αφού τα κάνατε αυτά για έναν από αυτούς τους ασήμαντους αδερφούς μου, τα κάνατε για μένα». Ύστερα θα πει και σε αυτούς που βρίσκονται αριστερά του: «Φύγετε από μπροστά μου.... πηγαίνετε στην αιώνια φωτιά⁵ που έχει ετοιμαστεί για τον διάβολο και τους δικούς του. Γιατί πείνασα και δεν μου δώσατε να φάω, δίψασα και δεν μου δώσατε να πιω· ήμουν ξένος και δεν με περιμαζέψατε, γυμνός και δεν με ντύσατε, άρρωστος και φυλακισμένος και δεν ήρθατε να με δείτε». Τότε θα του απαντήσουν και αυτοί: «Κύριε, πότε σε είδαμε πεινασμένον ή διψασμένον ή ξένον ή γυμνόν ή άρρωστον ή φυλακισμένον και δεν σε υπηρετήσαμε». Και θα τους απαντήσει: «Σας βεβαιώνω πως αφού δεν τα κάνατε αυτά για έναν από αυτούς τους ασήμαντους αδερφούς μου, δεν τα κάνατε ούτε για μένα». Κι αυτοί θα πάνε στην αιώνια τιμωρία, ενώ οι δίκαιοι στην αιώνια ζωή».

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

1)      Ποιο είναι το μήνυμα που δίνει ο Χριστός στο πρώτο του κήρυγμα και γιατί (α΄ κείμενο);

2)      Με βάση τις γνώσεις σας, ο Χριστός μετέτρεψε τα λόγια του Ησαΐα σε πράξη (α΄ κείμενο);

3)      Πώς θα κριθούν οι άνθρωποι μετά τη Β΄ Παρουσία του Χριστού (β΄ κείμενο);

4)      Τελικά θα τους κρίνει ο Χριστός ως δικαστής ή συμβαίνει κάτι άλλο (β΄ κείμενο);

5)        Περιμένατε να είναι κάπως έτσι η «Τελική Κρίση»; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (β΄ κείμενο)

6)      Τι μπορεί να σημαίνει η λύτρωση, όπως παρουσιάζεται και στα δύο κείμενα για τη σύγχρονη Εκκλησία αλλά και τη σημερινή κοινωνία.

Η υπαρξιακή ελευθερία στον Φ. Ντοστογιέφσκυ

«"Θυμήσου την πρώτη ερώτηση, την έννοιά της, αν όχι ακριβώς τα λόγια: Θέλεις να πας στον κόσμο με αδειανά χέρια κηρύσσοντας στους ανθρώπους μια ελευθερία που η φυσική τους βλακεία και η φυσική τους προστυχιά δεν τους αφήνουν να την καταλάβουν, μια ελευθερία που τους φοβίζει, γιατί δεν υπάρχει και δε θα υπάρξει τίποτε πιο ανυπόφορο απ' αυτή για τον άνθρωπο και την κοινωνία; Βλέπεις αυτές τις πέτρες της άγονης ερήμου; Κάνε τες ψωμιά και οι άνθρωποι θα τρέξουν πίσω σου μ' ευγνωμοσύνη, σαν υπάκουο κοπάδι, τρέμοντας μήπως πάρεις το χέρι σου και δεν έχουν πια ψωμί.

Εσύ όμως δε θέλησες να στερήσεις απ' τον άνθρωπο την ελευθερία και αρνήθηκες, κρίνοντας πως είναι ασυμβίβαστη με την υπακοή που εξαγοράζεται με ψωμιά... Επαύξησες την ανθρώπινη ελευθερία, αντί να την περιορίσεις και επέβαλες έτσι για πάντα στον ηθικό άνθρωπο τα μαρτύρια αυτής της ελευθερίας. Ήθελες να σ' αγαπούν ελεύθερα, να σε ακολουθούν οι άνθρωποι με τη θέλησή τους, καταγοητευμένοι... Δεν κατέβηκες απ' τον σταυρό όταν σε κορόιδευαν και σου φώναζαν ειρωνικά: “Κατέβα απ' το σταυρό για να σε πιστέψουμε”. Δεν το 'κάνες, γιατί δεν ήθελες πάλι να υποδουλώσεις τον άνθρωπο μ' ένα θαύμα. Ήθελες μια πίστη ελεύθερη και όχι υπαγορευμένη από το θαύμα. Χρειαζόσουνα την ελεύθερη αγάπη και όχι τη δουλική έξαρση ενός τρομοκρατημένου σκλάβου...

Δεν σε φοβάμαι καθόλου. Κι εγώ πήγα στην έρημο, κι εγώ έζησα με ρίζες και ακρίδες, κι εγώ μακάρισα την ελευθερία που χάρισες στους ανθρώπους... Αλλά συνήλθα και δε θέλησα να υπηρετήσω μια υπόθεση παράλογη. Γύρισα πίσω κι ενώθηκα με εκείνους που διόρθωσαν το έργο σου... Σ' το ξαναλέω, αύριο, μ' ένα νόημά μου, θα ιδείς αυτό το πειθήνιο κοπάδι να φέρνει αναμμένα κάρβουνα στη φωτιά όπου θα σε ρίξω, γιατί ήρθες να εμποδίσεις το έργο μας. Γιατί αν υπάρχει κάποιος που του αξίζει πιο πολύ απ' όλους να καεί, αυτός είσαι εσύ. Αύριο θα σε κάψω. Τελείωσα"».

Φ. Ντοστογιέφσκι. Αδελφοί Καραμαζώφ (μτφρ. Σ. Π.), Θεσσαλονίκη: Σύγχρονες Εκδόσεις, σελ. 220-229. 

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

1)      Η προσφορά κοινωνικής βοήθειας είναι μια μορφή λύτρωσης. Ωστόσο ο Ιησούς αρνήθηκε να κάνει τις πέτρες ψωμιά, όπως του πρότεινε ο Σατανάς. Αντί αυτού τι πρόσφερε ο Χριστός;

2)      Γιατί ο Ιησούς δεν κατέβηκε από το Σταυρό για να χαρίσει άμεσα τη σωτηρία σε όλους τους ανθρώπους;

3)      Με ποιον τρόπο ο ιεροεξεταστής «διόρθωσε» το έργο του Ιησού;

4)      Ποια είναι η μορφή λύτρωσης που προσφέρει ο Χριστός σύμφωνα με το παραπάνω κείμενο; Πως την κατανοείτε;

5)      Τι σημαίνει για εσάς ελευθερία;

6)      Να σχολιάσετε την ακόλουθη φράση του Ζ. Π. Σάρτρ: «ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να ζει ελεύθερος» και να τη συσχετίσετε με το κείμενο του Φ. Ντοστογιέφσκυ.

Κατά τη διάρκεια συζήτησης του κειμένου στο Β5 του σχολείου μας, ο μαθητής Τάσος Πρ. ανέφερε τους στίχους του τραγουδιού "Η σωτηρία της ψυχής" της Άλκηστης Πρωτοψάλτη.

"Της σιγουριάς τα υλικά/ είναι λόγια γλυκά/ σε κασέτες γραμμένα [...] Η Σωτηρία της ψυχής/ είναι πολύμεγάλο πράγμα/ σαν ταξιδάκι αναψυχής/ μ' ένα κρυμμένο τραύμα"

Νομίζω ότι έχει δίκιο και είναι εύστοχη η παρατήρησή του. Η εγκόσμια σιγουριά είναι τόσο δυνατή όσο και οι κασέτες του παλιού καιρού που εύκολα διαγράφονταν. Από την άλλη, η πορεία σωτηρίας περνά μεταξύ οδίνων και ωδυνών κι έχει πολλά κρυμμένα τραύματα. 
Τελικά σωζόμαστε για την ανεπάρκειά μας κι όχι για την επάρκειά μας (Ν. Ματσούκας) και τσαλακωμένοι μπαίονουμε στοΠαράδεισο.

Κείμενα για περαιτέρω ενασχόληση με το θέμα.

Η λειτουργία μετά τη λειτουργία. Η συμμετοχή των χριστιανών στη θεία Ευχαριστία ως κίνητρο για τη θεραπεία του κοινωνικού κακού.

"Η αποστολή της Εκκλησίας στοχεύει ουσιαστικά στην υπαρξιακή μεταλαμπάδευση της καινής εν Χριστώ ζωής. Αφετηρία αυτής της πράξης αποτελεί η συμμετοχή στη Θεία Ευχαριστία, ώστε ο άνθρωπος να καθαίρεται από κάθε μορφή εγωισμού και να απελευθερώνεται από τις δαιμονικές δυνάμεις[1]. Η συνέχεια αυτής της εμπειρίας εκφράζεται στη μεταφορά του λειτουργικού βιώματος στις διαπροσωπικές σχέσεις των χριστιανών, ως «λειτουργία μετά τη Λειτουργία». Έτσι, το ευχαριστιακό βίωμα γεμίζει κάθε κοινωνικό χώρο και τα μέλη της Εκκλησίας γίνονται ζωντανοί μάρτυρες του Ευαγγελίου[2].

Τελικά, ισχύουν περισσότερο τα λόγια του εμπνευστή του όρου «λειτουργία μετά τη Λειτουργία», του νυν Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου: «Η συνέχιση της Λειτουργίας μέσα στη ζωή (sic) σημαίνει συνεχή προσπάθεια για απελευθέρωση από τις δυνάμεις του κακού, οι οποίες δρούν εντός μας· σημαίνει συνεχή επαναπροσανατολισμό και άνοιγμα προς ενοράσεις και προσπάθειες, με σκοπό την απελευθέρωση των ανθρώπων από όλες τις δαιμονικές δομές αδικίας, εκμεταλλεύσεως, αγωνίας, μοναξιάς, και τη δημιουργία μιας πραγματικής κοινωνίας προσώπων εν τη αγάπη»[3] (Νικ. Τσιρέβελου, Θεολογική θεμελίωση της Ορθόδοξης μαρτυρίας. Σπουδή στο έργο του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, εκδ. Ostracon Publishing, Θεσσαλονίκη 2015, σελ.151).

β) "Η λατρευτική ζωή της Εκκλησίας ευθύς εξαρχής ως την πλήρη διαμόρφωση των κειμένων ως κεντρικό θέμα έχει το θάνατο, τη ζωοποίηση και την αθανασία. Ο Θεό είναι μονάχα παντοδύναμος και κυρίαρχος, αλλά κατ' εξοχήν ζωοδότης και φιλάνθρωπος. Δεν βλέπει κανείς να κυριαρχούν ηθικές κατηγορίες. Ο Θεός είναι χορηγός ζωής, αφθαρσίας, αθανασίας και αγάπης" (Νίκου Ματσούκα, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄, εκδ. Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 532).

Ερωτήσεις επεξεργασίας (α΄ κείμενο):

1)      Τι σημαίνει για τους χριστιανούς η συμμετοχή στη θεία Ευχαριστία;

2)      Πως κατανοείτε τον όρο «λειτουργία μετά τη Λειτουργία»;

3)      Ο όρος «λειτουργία μετά τη Λειτουργία» ποια σχέση μπορεί να έχει με τη λύτρωση του ανθρώπου;

4)      Αισθάνεστε ότι η σύγχρονη Εκκλησία ακολουθεί τις προτροπές του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου και συμβάλει στη κοινωνική λύτρωση;

Ερωτήσεις επεξεργασίας (β΄ κείμενο):

1)   Ποιο είναι το επίκεντρο της χριστιανικής λατρείας;

2)      Ποια είναι η διαφορά μεταξύ Θεού και ανθρώπου;

3)      Ποια είναι η σημασία της λύτρωσης για τον άνθρωπο;

Λύτρωση και ελευθερία. Η ελευθερία ως βίωμα αγαπητικής κοινωνίας με τον Τριαδικό Θεό.

α) "Η Ορθόδοξη θεολογία όμως επιμένει στην ανάγκη το κτιστό και το φθαρτό να γίνει χάριτι (σημ. δική μου: να λάβει ως δώρο) αθάνατο, να πλουτιστεί,, να τελειωθεί, να γίνει λαμπρό καλλιτέχνημα. Η αθανασία ως ζωή είναι μετοχή στην ενέργεια του ζωοδότη Θεού, του μόνου που έχει αθανασία. Όποιος γεύεται τούτη τη δωρεά εκφράζει με κάθε τρόπο την ευγνωμοσύνη. Με άλλα λόγια η σωτηρία είναι υπόσχεση και εκπλήρωση ζωής, γιατί η κτιστή ζωή ούτε στον παρόντα αιώνα, ούτε στον μέλλοντα μπορεί να αναπτυχθεί και και να δοξαστεί μόνη της" (Νίκου Ματσούκα, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄, εκδ. Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 531).

β) "Το θέλημα της αγάπης του Πατρός είναι να 'σωθεί' ο άνθρωπος: να γίνει 'σώος' (ακέραιος), να αποκατασταθεί στην πληρότητα των υπαρκτικών δυνατοτήτων. Και αν πληρότητα υπαρκτικών δυνατοτήτων είναι η αγάπη ως θρίαμβος ελεθερίας, τότε η 'σωτηρία' του ανθρώπου δεν μπορεί να είναι μόνο ελεύθερη επιλογή. Ακόμη και η γνωστοποίηση των δυνατοτήτων της σωτηρίας μόνο με υπαινικτικά σημεία μπορεί να εξαγγελθεί -όχι με τα κάθε λογής μέσα πειθούς που θα βίαζαν την ελευθερία της προαίρεσης. Στην ενανθρώπιση του Υιού, στον θάνατο και στην ανάσταση του Χριστού, το θέλημα της αγάπης του Πατρός υπεμφαίνεται με τα σημεία  (λόγους και έργα) του ένσαρκου Λόγου του" (Χρ. Γιανναρά, Ενάντια στη θρησκεία, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 2006, σελ. 60-61).

Ερωτήσεις επεξεργασίας (α΄ κείμενο):

1)      Ποια είναι η σημασία της λύτρωσης;

2)      Πως κατανοείτε τη φράση που είναι υπογραμμισμένη;

Ερωτήσεις επεξεργασίας (β΄ κείμενο):

1)      Ποια είναι η σημασία της λέξης «σωτηρία»;

2)      Μπορείτε να συνδέσετε τη σημασία των λέξεων: σωτηρία-ελευθερία;

3)      Η σωτηρία από τι μας ελευθερώνει τελικά;

4)      Πως φανερώνεται η αγάπη του Θεού;

5)      Η πραγματική αγάπη είναι δυνατόν να μην είναι ελεύθερη;

6. Για έναν τελικό προβληματισμό.

i) Οι δύο ομάδες να παρουσιάσουν τον Παράδεισο και την Κόλαση μέσα από το παρακάτω video: 

ii)  Οι άλλες δύο ομάδες να παρουσιάσουν πως κατανοείται η σωτηρία στους στίχους του τραγουδιού "Όταν χαράζει" του Θαν. Παπακωνσταντίνου (ερμηνεία: Γιάννης Αγγελάκας). ιδιαίτερη σημασία να δοθεί στον στίχο: "Χωρίς Βαστίλη, χωρίς ανάθεμα, χωρίς τα χείλη τα σφιγμένα"; 

Με λίγα λόγια

Όλες οι θρησκείες επαγγέλονται τη σωτηρία από το κακό και τη λύτρωση σε μια μεταθανάτια ζωή. 

Στον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ ο άνθρωπος στα έσχατα (στο τέλος της Ιστορίας) θα αναστηθεί. Η θεολογική παράδοση αυτών των δύο θρησκειών βεβαιώνει ότι με δικανικά κριτήρια (νομικό τρόπο) οι δίκαιοι οδηγούνται στον Παράδεισο και όσοι έχουν πράξει το κακό στην κόλαση.

Στα ασιατικά θρησκεύματα, όπως τον Ινδουισμό και τον Βουδισμό, η λύτρωση σημαίνει σβήσιμο της ύπαρξης. Η ανθρώπινη ύπαρξη μετά από διαδοχικές μετενσαρκώσεις (σαμσάρα)  θα λυτρωθεί όταν σβήσει στον ωκεανό του Θεού.

Στον Χριστιανισμό η σωτηρία και η λύτρωση αναφέρονται σε μια διπλή προοπτική. Η πρώτη συνδέεται με τον αγώνα σε αυτόν τον κόσμο για κατάργηση κάθε μορφής κοινωνικού κακού, π.χ. πόλεμος, βία, αδικία, ανισότητα.

Η δεύτερη αναφέρεται στη σωματοψυχική ακεραιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου ο Υιός του Θεού γίνεται άνθρωπος για να μεταλλάξει την ανθρώπινη φύση (σώμα και ψυχή) και να τη μεταβάλλει σε άφθαρτη και αθάνατη.

Στα έσχατα ο Ιησούς Χριστός που είναι ο Κύριος της Ιστορίας, "ο Θεός, ο Παντοκράτορας Κύριος, αυτός που αληθινά υπάρχει και υπήρχε και θα' ρθει" (Αποκ. 1, 8), και είναι "η κεφαλή του σώματος που είναι η εκκλησία, αυτός αρχή της νέας ανθρωπότητας απ' τους νεκρούς ο πρωταναστημένος, ώστε να γίνει σ' όλα εκείνος πρώτος" (Κολ. 1, 18) θα επιστρέψει και θα χαρίσει την ανάσταση σε όλους τους ανθρώπους. Έτσι ο Χριστός ανοίγει τον δρόμο για την κοινή ανάσταση όλων των ανθρώπων.

Όλοι οι άνθρωποι δίκαιοι και άδικοι θα αναστηθούν και θα λάβουν ως δωρεά την ολοκληρωτική ελευθερία της ύπαρξής τους. Με άλλα λόγια θα καταργηθεί ο τελευταίος εχθρός και η τελευταία φυλακή του ανθρώπου, ο θάνατος. Όσοι επιθυμούν τον Θεό και τον συνάνθρωπό τους θα βλέπουν το φως του Θεού και θα ευφραίνονται. Όσοι όμως αντιμάχονται με την καρδιά τους τον Θεό και τον συνάνθρωπο θα βλέπουν το ίδιο φως και θα κολάζονται [5]. Επομένως η λύτρωση αναφέρεται στην ένωση με τον Χριστό και σε μια ατελεύτητη οντολογική πορεία "από δόξης εις δόξαν" (Β΄ Κορ. 3, 18).

Βέβαια, στο σημείο αυτό προκύπτει ένα ερώτημα. Οι άνθρωποι που είναι άθεοι θα "κολαστούν"; Κι αν η καρδιά τους αγαπά τον συνάνθρωπο και μέσα από εκεί τον Θεό, τον οποίο μπορεί να μη δέχονται, τότε τι γίνεται; Είναι κολασμένοι;

Τα ερωτήματα αυτά, όπως κι άλλα πολλά, θα προσπαθήσουμε να το απαντήσουμε στις επόμενες συναντήσεις μας με θέμα την αθεΐα.

---

Υποσημειώσεις:

[1] Ιγνατίου, Προς Εφεσίους, PG 5, 656A: «Σπουδάζετε οὖν πυκνότερον συνέρχεσθαι εἰς εὐχαριστίαν θεοῦ καὶ εἰς δόξαν. ὅταν γὰρ πυκνῶς ἐπὶ τὸ αὐτὸ γίνεσθε,καθαιροῦνται αἱ δυνάμεις τοῦ Σατανᾶ, καὶ λύεται ὁ ὄλεθρος αὐτοῦ ἐν τῇ ὁμονοίᾳ ὑμῶν τῆς πίστεως».

[2] Αναστασίου, Ιεραποστολή στα ίχνη του Χριστού, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 2006, σελ. 189: «Με την προσωπική προσευχή προεκτείνεται στην καθημερινή μας δραστηριότητα, στις εκ πρώτης όψεως ουδέτερες προσπάθειες μας, αυτή η ‘κοινωνία’ η οποία συντελείται κατά τη Λειτουργία. Η ‘προσευχή του Ιησού’, ‘συνεχής προσευχή της καρδίας’, φέρνει σταθερά στο νου και στην καρδιά την παρουσία του αναστάντος Χριστού και την ακτινοβολεί στο περιβάλλον»

[3] Αναστασίου, Ιεραποστολή στα ίχνη του Χριστού, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 2006, σελ. 131.".

[4]  Λουδοβίκου, Η Ευχαριστιακή οντολογία, σελ. 274.
[5] πρβλ. Μαξίμου Ομολογητή, Περι θεολογίας και της ενσάρκου οικονομίας του Υιού του Θεού, PG 90, 1088AB.