1.4 Ήθος - Α΄ Λυκείου

"Ὑμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς" (Μτθ. 5,13)

"Η ηθική των μελών της Εκκλησίας είναι ήθος θεραπευμένης ύπαρξης και ασκητικής λειτουργίας" (Νίκου Ματσούκα [1])

Νικολάου Γ. Τσιρέβελου, Δρ. Θεολογίας

Εισαγωγή

Η επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό διασταυρώνεται και αναφέρεται στην κοινωνία με τον συνάνθρωπο. Ο άνθρωπος ως πρόσωπο είναι πάντα εν σχέσει με τους άλλους. Όμως, όπως τονίσαμε πολλές φορές, η γνώση του εαυτού μας μας οδηγεί στο άνοιγμα με τον συνάνθρωπο και στη σύναψη συγκεκριμένων σχέσεων και την επιλογή συγκεκριμένων προσώπων-φίλων.

Η επιλογή των φίλων και ο τρόπος συναστροφής μαζί τους εξαρτάται καθοριστικά από τον χαρακτήρα του κάθε ανθρώπου και οπωσδήποτε από τις καθημερινές ενέργειες και πράξεις κάθε προσώπου. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που ο λαός λέει την ακόλουθη παροιμία: "δείξε μου τον φίλο σου να σου πω ποιος είσαι".

Βέβαια, η διαμόρφωση του χαρακτήρα κάθε ανθρώπου είναι ένα πολύπλοκο γεγονός. Επηρεάζεται από τις ποικίλες σχέσεις του, όπως είναι οι οικογενειακές, οι φιλικές, οι επαγγελματικές. Συγχρόνως, η διαμόρφωση του χαρακτήρα είναι σε εξάρτηση από τους κανόνες κοινωνικής διαβίωσης που επικρατούν σε ένα τόπο, δηλαδή από τα ήθη, τα έθιμα, τις θρησκευτικές και πολιτιστικές παραδόσεις κι άλλα πολλά. Με δυο λόγια, η προσωπική και κοινωνική ηθική είναι αυτή που διαμορφώνει τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου και κατά αναλογία οικοδομεί τις σχέσεις του με τον Θεό, τον πλησίον και το φυσικό περιβάλλον.

Ωστόσο όπως σε όλους τους υγιείς οργανισμούς, έτσι και στις ενέργειες/πράξεις των ανθρώπων υπάρχει η ασθένεια, η παρεκτροπή και η παραμόρφωση. Για παράδειγμα μια ρατσιστική ηθική γεννά ρατσιστικές ιδεές και πολλές φορές δυστυχώς ρατσιστικές πράξεις.

Τι είναι όμως ηθική; 

Ποιο είναι το αντίθετό και ποιες οι παρεκτροπές της ηθικής;

Η ηθική επιβάλλεται από κάποιον Θεό ή κάποιους ανθρώπους;

Ποια η σχέση του ήθους με την ελευθερία;

1. Διερεύνηση εννοιών: Η σημασία της ηθικής και οι παραμορφώσεις της
Σε όλα αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε τις απαντήσεις τους μέσα από σύντομες φράσεις. Μετά θα μεταβούμε σέ ένα διαδικτυακό Λεξικό (π.χ. Λεξικο της Κοινής Νεοελληνικής) για να γνωρίσουμε και την οριστική σημασία των ακόλουθων λέξεων. 

ΗΘΙΚΗ

"Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, που αναφέρεται συχνά στην ηθική των αρχαίων Ελλήνων, χρησιμοποιεί τον όρο  αυτόν για να δηλώσει τη διδασκαλία του Ιουδαϊσμού ή του Χριστιανισμού για τον τρόπο ζωής του ανθρώπου [...] Σε άλλη περίπτωση ο Κλήμης χρησιμοποιεί τον όρο ηθική σε σχέση με τη διδασκαλία για το αγαθό". (Γ. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική, εκδ. Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2000, σελ. 19-20).

ΗΘΟΣ

"Ήθος έχουν μόνο τα πρόσωπα [...] και τα κείμενα που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου μαρτυρούν το ήθος του αμεσότερα, παρά τα συστηματικά ηθικά συγγράμματα [...] έτσι π.χ. οι τραγωδίες του Σοφοκλή ή του Ευρυπίδη, που παρουσιάζουν συγκεκριμένα προβλήματα της καθημερινής ζωής, φανερώνουν το ανθρώπινο ήθοςμε αυθεντικότερο τρόπο, παρόσο τα ηθικά συγγράμματα του Αριστοτέλη". (Γ. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική, εκδ. Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2000, σελ. 22).

Επίσης, σε ορισμένους λόγους ευχαριστίας πολλές φορές ακούμε την ακόλουθη φράση: "Ευχαριστώ τους γονείς μου για το ήθος που μου διδάξαν".

ΗΘΙΚΟΛΟΓΙΑ

"Η χριστιανική ζωή είναι ένα οργανικό σύνολο και η επιμονή στην τήρηση όλων των εντολών δεν αποτελεί 'ηθικολογία' που ταιριάζει στους συντηρητικούς. Είναι η πιο ουσιαστική ελευθερία από κάθε  μορφή συμβατικότητος" (Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, Ιεραποστολή στα ίχνη του Χριστού, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 2006, σελ. 328).

ΗΘΙΚΙΣΜΟΣ

"Ηθικιστές με βλέμματα έτοιμα να ελέγξουν τους υπόλοιπους, άνθρωποι με πλήρη την απουσία της ταπείνωσης και της αυτομεμψίας, ψάχνουν τα επόμενά τους «θύματα» ώστε να επιβεβαιώσουν πάνω στην καταδίκη των άλλων την δική τους αμόλυντη ηθική.
Η ηθική θεοποιείται. Το πώς θα ντυθείς παίζει μεγαλύτερο ρόλο από το αν μιλάς και λες «καλημέρα» στον συνάνθρωπό σου. Το πώς θα έχεις το μαλλί σου είναι σημαντικότερο από την συναίσθηση των αμαρτιών σου. Το πώς θα είναι η εξωτερική σου εμφάνιση καταντά σημαντικότερο από την εσωτερική σου κατάσταση. Γίνεται λόγος για «σεμνά» ρούχα και ελάχιστα για την προσευχή, την μετάνοια, την νήψη".

π. Παύλου Παπαδόπουλου, "Ηθικισμός: το καρκίνωμα της ηθικής", πηγή: Το Ζωντανό Ιστολόγιο

ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ - ΥΠΟΚΡΙΤΗΣ

"(Ενν. Οι Πατέρες της Εκκλησίας) Ιδιαίτερα ξεσκεπάζουν την υποκρισία αυτών που επιχερούν να κάνουν  ευσεβείς προσφορές με αδικοσυναγμένα χρήματα. Καθένας, προτού αναφέρει τα δώρα στον Θεό, οφείλει να εξετάζει τον εαυτό του [...] Αντί να κάνεις τον καλόν σε άλλους, 'εκείνον ελέησον, ον αδικείς'".
"Άβυσσος υποκρισίας χωρίζει τις γενικές εξαγγελίες και τις θεωρητικές αρχές των παγκόσμιων οργανισμών, από την εφαρμογή τους στα διάφορα μήκη και πλάτη της υδρογείου".
(Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2000, σελ. 215 και 248 για κάθε απόσπασμα).

2. Διδασκαλία και ήθος στον Χριστιανισμό

Α΄ ΟΜΑΔΑ:   Ο Ταλανισμός των γραμματέων και των Φαρισαίων

13«Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί κατατρώτε τις περιουσίες των χηρών, κάνετε όμως μεγάλες προσευχές για να φανείτε καλοί· γι’ αυτό η τιμωρία σας θα είναι ιδιαίτερα αυστηρή.

14»Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί κλείνετε στους ανθρώπους το δρόμο για τη βασιλεία των ουρανών. Ούτε εσείς μπαίνετε ούτε το επιτρέπετε σ’ όσους θέλουν να μπουν.

 [...]

23"Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί δίνετε στο ναό το ένα δέκατο από το δυόσμο, το άνηθο και το κύμινο, και δεν τηρείτε τις σπουδαιότερες εντολές του νόμου, τη δικαιοσύνη, την ευσπλαχνία και την πιστότητα. Αυτά όμως έπρεπε να κάνετε, χωρίς βέβαια να παραμελείτε κι εκείνα. 24Τυφλοί οδηγοί, που περνάτε από στραγγιστήρι το κουνούπι και καταπίνετε ολόκληρη καμήλα.

25»Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί καθαρίζετε το εξωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, το περιεχόμενό τους όμως προέρχεται από αρπαγή και αδικία. 26Φαρισαίε τυφλέ, καθάρισε πρώτα το εσωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, για να έχει αξία και η εξωτερική τους καθαρότητα.

27»Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι, υποκριτές, γιατί μοιάζετε με τάφους ασβεστωμένους, που εξωτερικά φαίνονται ωραίοι, εσωτερικά όμως είναι γεμάτοι κόκαλα νεκρών και κάθε λογής ακαθαρσία. 28Έτσι κι εσείς, εξωτερικά φαίνεστε ευσεβείς στους ανθρώπους, κι εσωτερικά είστε γεμάτοι υποκρισία και ανομία.

Ερωτήσεις επεξεργασίας: 

-Σύμφωνα με τα λόγια του Χριστού, τι χαρακτηρίζει τους Φαρισαίους; Ποιες εικόνες χρησιμοποιεί για τον χαρακητρισμό τους;

-Αυτά τα λόγια του Χριστού έχουν σημασία στη σημερινή εποχή; Άραγε υπάρχουν σύγχρονοι φαρισαίοι-χριστιανοί;

Β΄ ΟΜΑΔΑ: 
Μτ 23, 1-28: Αντίθεση Φαρισαίων και μαθητών (Μκ 12,38-40· Λκ 11,37-52· 20,45-47)

1Τότε ο Ιησούς μίλησε στο πλήθος και στους μαθητές του 2και τους είπε: «Τη θέση του Μωυσή ως δασκάλου την πήραν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι. 3Όσα λοιπόν σας λένε να τηρείτε, να τα τηρείτε και να τα πράττετε· να μην κάνετε όμως κατά τα έργα τους, γιατί λένε μόνο και δεν πράττουν. 4Φτιάχνουν φορτία βαριά, που δύσκολα σηκώνονται, και τα φορτώνουν στους ώμους των ανθρώπων, ενώ οι ίδιοι δε θέλουν ούτε με το δάκτυλό τους να τα κινήσουν. 5Όλα τα έργα τους τα πράττουν για να κάνουν καλή εντύπωση στους ανθρώπους. Πλαταίνουν τα φυλακτά τους και φαρδαίνουν τις άκρες από τα ιμάτιά τους.6Τους αρέσουν οι καλύτερες θέσεις στα δείπνα και τα πρώτα καθίσματα στη συναγωγή, 7να τους χαιρετούν με σεβασμό στην αγορά και να τους φωνάζουν οι άνθρωποι “δάσκαλέ μου”.

8»Εσείς όμως να μη δεχτείτε να σας αποκαλούν “δάσκαλέ μου”. Ένας είναι ο δάσκαλός σας, ο Χριστός· κι εσείς όλοι είστε αδερφοί. 9Και πατέρα σας μην ονομάσετε κανέναν στη γη, γιατί ένας είναι ο Πατέρας σας: ο ουράνιος. 10Μην ονομαστείτε “ηγήτορες”, γιατί ο ηγήτοράς σας είναι ένας: ο Χριστός. 11 Ο πιο σπουδαίος από σας να είναι υπηρέτης σας. 12Γιατί όποιος υψώσει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί· κι όποιος ταπεινώσει τον εαυτό του θα υψωθεί».

Ερωτήσεις επεξεργασίας:
-Ποια είναι η αντίθεση μεταξύ των μαθητών και των φαρισαίων;
-Στη σημερινή εποχή διαπιστώνεται τέτοιες αντιθέσεις στις εκκλησίες;

Γ΄ ΟΜΑΔΑ: Μάριου Μπέγζου, "Ηθική και ηθικισμός"

"Αν κάποιος μας ρωτήσει πως τέλος πάντων διαχωρίζουμε την ηθική από την ηθικολογία, θα του απαντήσουμε με απλά παραδείγματα. Ο δεκάλογος του Μωυσή είναι ηθική, αλλά ο φαρισαϊσμός είναι ηθικισμός. Το «ού κλέψεις, ου φονεύσεις, ου ψευδομαρτυρήσεις» συνιστούν ηθική. Όταν όμως ο Χριστός θεραπεύει ασθενείς κατά την ημέρα του Σαββάτου, προκαλεί τη δυσφορία των ηθικιστών εκείνου του καιρού για τη δήθεν παραβίαση της ιεράς αργίας. Και η απάντησή Του μένει αποστομωτική: «το Σάββατον δια τον άνθρωπον εγένετο, ούχ ο άνθρωπος δια το Σάββατον» (Μαρκ. 2,27).

Οι φαρισαίοι ηθικολόγοι μέμφονταν τον Ιησού για τις συναναστροφές Του με πόρνες και τελώνες. Ο φιλάργυρος προδότης μαθητής Του «σκανδαλίζεται» που η Μαρία, η αδελφή του νεκροαναστημένου Λαζάρου, περιποιείται τον Ιησού με ακριβά αρώματα, και η πρόφαση του ηθικιστή Ιούδα απέναντι στον ηθικό Ιησού ήταν: «διατί τούτον το μύρον ουκ επράθη τριακοσίων δηναρίων και εδόθη πτωχοίς;» (Ιωαν. 12,5). Όλο το Ευαγγέλιο μπορεί να αναγνωσθεί ως μία διαρκής διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην ηθική και στην ηθικολογία.

Ο ιησουιτισμός του ρωμαικοκαθολικισμού με το δόγμα «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» και την ιεροεξεταστική πρακτική του είναι κλασικό κρούσμα ηθικισμού στο Χριστιανισμό. Τέλος, ο ευσεβισμός του προτεσταντισμού με τον πουριτανισμό, τον πιετισμό και τη βικτωριανή σεμνοτυφία συνιστά το ανώτατο στάδιο του ηθικισμού, το τελευταίο σκαλοπάτι της ηθικολογίας και το έσχατο κατάλοιπο της ηθικοκρατίας σήμερα’’.

(Απόσπασμα από το βιβλίο Μ. Μπέγζου,  Ψυχολογία της Θρησκείας, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1996. Ηλεκτρονική πηγή: http://www.kalavrytanews.com/2011/06/blog-post_12.html)

Ερωτήσεις επεξεργασίας:
-Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ήθους και ηθικολογίας;
-Μπορείτε να εντοπίσετε σημεία ηθικολογίας στη σύγχρονη κοινωνία σε επίπεδο θρησκευτικό, κοινωνικό, αθλητικό;

Δ΄ ΟΜΑΔΑ:  Γρηγορίου Νύσσης, Μίμηση της θείας φύσεως

«Αν λοιπόν κανείς παρουσιάζεται να φορεί σαν προσωπείο το όνομα του Χριστού, άλλα δε δείχνει στη ζωή του όσα έχουν σχέση με το όνομα τούτο, δημιουργεί ψεύτικη εντύπωση για το όνομα του Χριστού, γιατί, σύμφωνα με το παράδειγμα, φόρεσε κατά κάποιο τρόπο στον πίθηκο του μια μάσκα, πού παριστάνει ανθρώπινη μορφή. Και αυτό συμβαίνει, επειδή ό Χριστός δεν υπάρχει περίπτωση να μην ενσαρκώνει τη δικαιοσύνη, την ηθική καθαρότητα, την αλήθεια και την αποξένωση από κάθε κακία ούτε είναι δυνατό ό χριστιανός (ο αληθινός βέβαια χριστιανός) να μην παρουσιάζει τον εαυτό του να συμμετέχει έμπρακτα στις αρετές αυτές. Λοιπόν, αν θα μπορούσε κάποιος να παρουσιάσει με ορισμό το νόημα τού Χριστιανισμού, θα πούμε ότι Χριστιανισμός είναι η μίμηση της θείας φύσεως».

 Γρηγορίου Νύσσης. Τι των Χριστιανών όνομα ή επάγγελμα. Ε. Π. 46, 244,

όπως βρίσκεται στο Θεοδώρου, Ευ. (1982). Ανθολόγιο Πατερικών Κειμένων.

Αθήνα: ΟΕΔΒ, σ. 124-125 (ψηφιοποιημένο από το ΙΕΠ: http://e-library.iep.edu.gr/iep/collection/browse/index.html?q=%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B9%CE%BF+%CF%80%CE%B1%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD+%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%89%CE%BD+1982 )

Ερωτήσεις επεξεργασίας:

-Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ήθους που ενσαρκώνει ο Χριστός;

-Οι άνθρωποι στις σύγχρονες κοινωνίες φορούν προσωπεία; Αν ναι, ποια μπορεί να είναι αυτά;

***

Ε΄ ΟΜΑΔΑ: Γεωργίου Μαντζαρίδη, "Η δυναμική της χριστιανικής ηθικής"

"Η Χριστιανική ηθική δεν έχει ως στόχο τη γνώση ή την προβολή ορισμένων κανόνων ή ηθικών αρχών, αλλά την ανασύνδεση του ανθρώπου με την πηγή της αγαθότητας και της ζωής, με τον Θεό. Η κοινωνία με τον Θεό ανακαινίζει τον άνθρωπο και αποκαθιστά τις σωστές σχέσεις του με τον πλησίον και το περιβάλλον. Η αντικειμενοποιημένη ηθική όχι μόνο δε συμφωνεί με το πνεύμα του Χριστιανισμού, αλλά και βρίσκεται σε απόλυτη αντίθεση με αυτό. Η χριστιανική ηθική είναι η ηθική της χάριτος (σημείωση δική μου: της δωρεάς-δώρο του Θεού) ή της καινής εν Χριστώ ζωής. Δεν περιορίζεται σε τύπους και κονόνες, αλλά επεκτείνεται στην ελευθερία του Πνεύματος. Και η επέκταση αυτή γίνεται με την τήρηση των εντολών του Θεού και τη συμμόρφωση προς το θέλημά του. Ο στόχος της Χριστιανικής ηθικής δεν είναι ψυχολογικός ή κοινωνικός αλλά πνευματικός ή οντολογικός. Δεν αποβλέπει στη συναισθηματική ικανοποίηση ή την κοινωνική τακτοποίηση του ανθρώπου, αλλά στην ανάδειξη του σε κοινωνό της χάριτος του Αγίου Πνεύματος και μέτοχο της θείας ζωής". ( Χριστιανική Ηθική, εκδ. Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2000, σελ. 64).

Ερωτήσεις επεξεργασίας:
-Πως κατανοείτε τη φράση: ""Η χριστιανική ηθική είναι η ηθική της χάριτος ή της καινής εν Χριστώ ζωής. Δεν περιορίζεται σε τύπους και κονόνες, αλλά επεκτείνεται στην ελευθερία του Πνεύματος.
-Υπάρχουν σήμερα άνθρωποι που αποκαλύππτουν με τη ζωή τους τη χάρη του Χριστού στον κόσμο;

4. Από τη θεωρία στην πράξη. Μελέτη περίπτωσης: Το χριστιανικό ήθος απέναντι στους αλλοδαπούς και τους ετερόθρησκους.

Ας φανταστούμε ότι ο ηθοποιός που συμπεριφέρεται με τη βία προς τον συνάνθρωπό του είναι Έλληνας και χριστιανός, ενώ αυτός που δέχεται τη βία δεν είναι Έλληνας και χριστιανός.

-Με τη συμπεριφορά του ακολουθεί τις εντολές του Χριστού; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας.
-Πως θα χαρακτηρίζατε το ήθος των ανθρώπων που υπερασπίζονται τον συνάνθρωπό τους; Τι  σκέψεις θα κάνατε, αν σας έλεγε κάποιος ότι δεν είναι χριστιανοί;
-Πως θα χαρακτηρίζατε τους ανθρώπους που δεν αντιστέκονται απέναντι στη βία που δέχεται ο συνάνθρωπός τους;

Ποιοι τελικά κάνουν πράξη τα λόγια του Χριστού;

Στη συνέχεια ας αναζητήσουμε στο διαδίκτυο βίντεο ή κείμενα όπου προβάλλεται το χριστιανικό ήθος ή το αντίθετό του.

5. Τα χαρακτηριστικά του χριστιανικού ήθους
α) Ο Ύμνος της Αγάπης - Διαχρονικές προτροπές.

Ας ακούσουμε τον "Ύμνο της Αγάπης" (από 2.40 κ.ε.) κι ας συμπλρώσουμε στο Φύλλο Εργασίας τις λέξεις που λείπουν.

β) Δύο κείμενα για τη σημασία του ήθους στον Χριστιανισμό.
Σε συνεργασία με τον διπλανό σας να διαβάσετε και να σχολιάσετε το παρακάτω κείμενο.

Και άγιος και κλέφτης;

Ζούσε στην Αλεξάνδρεια μια ανύπαντρη Χριστιανή γυναίκα που φαινόταν ταπεινή, στην πραγματικότητα όμως ήταν περήφανη και πολύ φιλάργυρη. Ήταν μάλλον φιλόχρυση, παρά φιλόχριστη. Δεν είχε προσφέρει ποτέ κάτι από την περιουσία της, ούτε σε ξένο, ούτε σε φτωχό, ούτε σε καταπιεσμένο, ούτε σε μοναχό, ούτε σε φτωχό κορίτσι...

Αυτή τη γυναίκα, που μόνο στο όνομα ήταν παρθένα κι όχι στον τρόπο ζωής, ο αγιότατος Μακάριος, ο πρεσβύτερος και προϊστάμενος του λεπροκομείου, θέλησε - κατά κάποιον τρόπο - να την εγχειρίσει σα γιατρός για να την ανακουφίσει από την πλεονεξία, και επινόησε το εξής τέχνασμα...

Πήγε και τη βρήκε και της είπε: "Έχουν πέσει στα χέρια μου πολύτιμοι λίθοι, σμαράγδια και υάκινθοι. Δεν ξέρω αν προέρχονται από κλοπή ή από νόμιμο εμπόριο. Λεν έχουν αποτιμηθεί, μιας και είναι πέρα από κάθε αποτίμηση. Ο ιδιοκτήτης τους τους πουλάει πεντακόσια νομίσματα...". Πέφτει τότε αυτή στα πόδια του και του λέει: "Να μην τους αγοράσει άλλος, σε παρακαλώ... Αγόρασέ τους εσύ για λογαριασμό μου...".

Πήρε, λοιπόν, ο Μακάριος απ' αυτήν τα πεντακόσια νομίσματα, τα διέθεσε όμως για τις ανάγκες του λεπροκομείου.

Περνούσε ο καιρός, μα αυτή δίσταζε να του το υπενθυμίσει, επειδή ο άγιος είχε μεγάλη υπόληψη στην Αλεξάνδρεια... Τελικά,κάποια στιγμή που τον συνάντησε στην εκκλησία, του είπε: "Σε παρακαλώ, πες μου, τι έγινε με κείνους τους πολύτιμους λίθους για τους οποίους έδωσα τα πεντακόσια νομίσματα;" Αυτός της απάντησε: "Από την ημέρα που έδωσες τα χρήματα, πλήρωσα την αξία των λίθων. Αν θέλεις να τους δεις, έλα στο σπίτι μου. Εκεί βρίσκονται. Δες αν σου αρέσουν, αλλιώς πάρε πίσω τα χρήματά σου". Κι εκείνη πήγε πολύ ευχαρίστως.

Στους επάνω ορόφους του λεπροκομείου βρίσκονταν οι λεπρές γυναίκες και στους κάτω οι λεπροί άνδρες. Όταν φτάσανε στην είσοδο, τη ρώτησε: "Τι θέλεις να δεις πρώτα; Τους υάκινθους ή τα σμαράγδια;". Του απάντησε: "Ό,τι νομίζεις". Τότε την ανεβάζει στους επάνω ορόφους, της δείχνει ακρωτηριασμένες γυναίκες με πληγιασμένα πρόσωπα, και της λέει: "Να οι υάκινθοι". Κατόπιν την κατεβάζει στα κάτω πατώματα και της δείχνει τους άνδρες λέγοντας: "Να τα σμαράγδια. Και νομίζω ότι δε θα βρεθούν πολυτιμότερα. Αν, λοιπόν, σου αρέσουν, πάει καλά, αλλιώς πάρε πίσω τα χρήματά σου".

Μετανιωμένη αυτή, βγήκε και, αφού πήγε στο σπίτι της, αρρώστησε από τη στενοχώρια της που δεν έκανε ένα τέτοιο καλό σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, αλλά αναγκαστικά. Αργότερα ευχαρίστησε τον Μακάριο και πορεύτηκε στη ζωή της όπως έπρεπε.

Παλλαδίου, Λαυσαϊκόν, PG 34, 1018A-1019C,

επιλογές – απόδοση Θ.Ν.Π., από το σχολικό βιβλίο

των Θρησκευτικών της Γ΄ Λυκείου ΔΕ 4, σ. 31-32

[http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C134/152/1091,4006/

Σύμφωνα με την ηθική της κοινωνίας και το νόμο, ό άγιος Μακάριος έκανε μια απάτη. Γιατί όμως στη συνείδηση της Εκκλησίας είναι άγιος;

Όσοι έχετε περισσότερο χρόνο μπορείτε να διαβάσετε κι αυτό το κείμενο.
Η αγάπη

Η αγάπη του Θεού συνέχει τον κόσμο. Αυτό όμως δε γίνεται άμεσα αισθητό στον άνθρωπο. Η αγάπη του Θεού δεν επιβάλλεται ούτε εξαναγκάζει σε αγαπητική ανταπόκριση. Έτσι και η αγάπη του ανθρώπου προς το Θεό υπάρχει ως δυνατότητα ελευθερίας. Ο άνθρωπος μπορεί όχι μόνο να αγαπήσει το Θεό, αλλά και να τον μισήσει. …

            Ο Θεός δεν θέλει από τον άνθρωπο κάτι, αλλά ολόκληρη την ύπαρξή του. Η εκπλήρωση της πρώτης και μεγάλης εντολής, που είναι η εντολή της αγάπης προς το Θεό, δεν πραγματοποιείται με ορισμένες παραχωρήσεις, αλλά με τέλεια και καθολική αυτοπροσφορά. Ο άνθρωπος καλείται ν’ αγαπήσει το Θεό απόλυτα και να προσφέρει σ’  αυτόν ολόκληρο τον εαυτό του. Δεν υπάρχει περιοχή της ζωής, που μπορεί να μη μετέχει στην αγάπη του Θεού. …

            … Τέλος η αγάπη προς το Θεό συνεπάγεται και την τήρηση του θελήματός του. Η αληθινή αγάπη δεν είναι θεωρητική. Μια τέτοια αγάπη είναι ψεύτικη ή υποκριτική. Η αληθινή αγάπη προς το Θεό εκδηλώνεται με την τήρηση του θελήματός του. Αλλά και από την άλλη πλευρά η τήρηση του θελήματος του Θεού θεραπεύει την ψυχή του ανθρώπου και δημιουργεί το κατάλληλο κλίμα για την ανάπτυξη της αληθινής αγάπης.

            Η δεύτερη μεγάλη εντολή, που χαρακτηρίζεται από τον Κύριο ως όμοια με την πρώτη, είναι η εντολή της αγάπης προς τον πλησίον. …Η αγάπη προς το Θεό οδηγεί στην αγάπη προς τον πλησίον. Αλλά και η αγάπη προς τον πλησίον παραπέμπει στην αγάπη προς το Θεό. Χωρίς αγάπη προς το Θεό δεν υπάρχει αληθινή αγάπη προς τον πλησίον. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι απουσιάζει και οποιαδήποτε αγαπητική εκδήλωση. Η αγάπη είναι έμφυτη στον άνθρωπο και η εκδήλωσή της φυσική. Η αληθινή όμως αγάπη που χαρακτηρίζεται από ανιδιοτέλεια είναι αδύνατη χωρίς το Θεό.

           

Ανάλογα με τα κίνητρα που υπάρχουν κάθε φορά στον άνθρωπο, μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη αγάπης: α) Την ιδιοτελή αγάπη, που κατευθύνεται από το συμφέρον (δόξα, χρήμα, ηδονή), β) τη φυσική αγάπη, που προέρχεται από τη φυσική συμπάθεια (π.χ. αγάπη γονέων προς τα παιδιά ή παιδιών προς τους γονείς), και γ) την ανιδιοτελή αγάπη, που πηγάζει από την αγάπη προς το Θεό ή την αρετή και δεν αποβλέπει σε κανένα ιδιαίτερο συμφέρον.

            Συμβαίνει μερικές φορές η αγάπη του ανθρώπου να στρέφεται μόνο στο Θεό και να λησμονεί τον άνθρωπο, ή να στρέφεται μόνο στον άνθρωπο και να λησμονεί το Θεό. Σε καμιά από τις περιπτώσεις αυτές η αγάπη δεν είναι αληθινή.

Μαντζαρίδης, Γ. (1991). Χριστιανική Ηθική. Θεσσαλονίκη: Πουρναράς, σ. 211-215.

Τελικά από που ξεκινάει το αγαπητικό ήθος που διακηρύσσει ο Χριστιανισμός;

6) Δύο θέματα για συζήτηση:

α) Να σχολιάσετε αφού ανταλλάξετε μεταξύ σας τις απόψεις σας την ακόλουθη φράση:

"Η ηθική των μελών της Εκκλησίας είναι ήθος θεραπευμένης ύπαρχης και ασκητικής λειτουργίας" (Νίκου Ματσούκα, [1]).

β)  Ηθικό δίλημμα

«Ένας καλός σας φίλος αντιμετωπίζει σοβαρότατα οικονομικά προβλήματα. Σας έχει εκμυστηρευτεί ότι βρίσκεται σε απόγνωση, διότι δεν μπορεί να καλύψει ούτε τις ιατρικές δαπάνες για τη μητέρα του που πάσχει από σοβαρή ανίατη ασθένεια. Λίγες μέρες μετά κι ενώ βρίσκεστε στην Τράπεζα, εισβάλλει ένας ένοπλος ληστής με καλυμμένο το πρόσωπο και κλέβει ένα τεράστιο χρηματικό ποσό. Από τον τρόπο ομιλίας, τη χροιά της φωνής, το ύψος, τις χειρονομίες και τα παπούτσια του αντιλαμβάνεστε ότι ο ληστής είναι ο φίλος σας. Στην Τράπεζα βρίσκονται τουλάχιστον άλλα δέκα άτομα, από τα οποία οι περισσότεροι ηλικιωμένοι. Την ώρα της ληστείας μένετε άπραγος/άπραγη. Όταν επιστρέφετε στο σπίτι σας, βρίσκεστε μπροστά στο δίλημμα αν θα πρέπει να καταγγείλετε στην αστυνομία τον φίλο σας ή όχι. Τι αποφασίζετε;»

Με λίγα λόγια...

"Η Αγία Γραφή μας βεβαιώνει ότι «ο Θεός αγάπη εστί» (1 Ιωαν 4, 16). Δεν μας λέει ότι ο Θεός έχει αγάπη, ότι η αγάπη είναι … μια ιδιότητα του Θεού. Μας βεβαιώνει ότι αυτό που είναι ο Θεός είναι η αγάπη, ότι ο Θεός είναι ως αγάπη, ότι ο τρόπος με τον οποίο είναι ο Θεός είναι η αγάπη. Ο Θεός είναι Τριάδα Προσώπων και αυτή η Τριάδα είναι Μονάδα ζωής, … Το κάθε Πρόσωπο υπάρχει όχι για τον εαυτό του, αλλά υπάρχει προσφερόμενο στην κοινωνία αγάπης με τα άλλα Πρόσωπα. Η ζωή των Προσώπων είναι μια «αλληλοπεριχώρηση» της ζωής, που θα πει: η ζωή του ενός γίνεται ζωή του άλλου, η Ύπαρξή τους αντλείται από την πραγματοποίηση της ζωής ως κοινωνίας, από τη ζωή που ταυτίζεται με την αυτοπροσφορά, την αγάπη.

Γιανναράς, Χρ. (1996). Αλφαβητάρι της πίστης. Αθήνα: Δόμος, σ. 61.

Επομένως, το βίωμα του εν Χριστώ ήθους στην καθημερινότητα έχει ως αποκορύφωμα την αγιοσύνη. Έναν άλλον τρόπο ζωής που σαν το αλάτι νοστιμεύει αυτόν τον κόσμο. Η αγιοσύνη είναι η προσπάθεια του ανθρώπου να χρησιμοποιήσει τη λογική και την ελευθερία της κατ' εικόνας δημιουργίας του και να φθάσει στην ομοίωση του Θεού και να γίνει ο ίδιος άγιος προσφέροντας τα δώρα του Τριαδικού Θεού σε όλη την κτίση.

Υποσημειώσεις:
[1] Νίκου Ματσούκα, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Γ΄, εκδ. Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 45