3.2 Στερεότυπα - Β΄ Λυκείου

"ἀπεκρίθη Ἰησοῦς· οὔτε οὗτος ἥμαρτεν οὔτε οἱ γονεῖς αὐτοῦ" (Ιω. 9, 3)

"ἄφετε τὰ παιδία ἔρχεσθαι πρός με, μὴ κωλύετε αὐτά, τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶν ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ"(Μρ. 10, 14)

Εισαγωγή

      Στις προηγούμενες αναρτήσεις μας εξετάσαμε το ρόλο του χριστιανού ως πολίτη καθώς και τη σχέση της Εκκλησίας με το κράτος. Και στα δύο ζητήματα καταλήξαμε στον προφητικό λόγο και το μεταμορφωτικό ρόλο που οφείλει να έχει η Ορθόδοξη Εκκλησία, αν θέλει να μένει πιστή στη παράδοσή της.  Η θέση αυτή προβάλλεται ως επιτακτική στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες. 

     Ωστόσο, προκαταλήψεις και στερεότυπα από προηγούμενες γενιές ή και από τη σύγχρονη γενιά διαρκώς δημιουργούνται. Ειδικά στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες, όπου η ετερότητα επικρατεί, οι άνθρωποι δημιουργούν ομάδες. Αυτό από μόνο του δεν είναι σε καμία περίπτωση κακό. Τι γίνεται, όμως, όταν τα μέλη αυτών των ομάδων ενώνουν τις ατομικές ψυχοπαθολογικές νευρώσεις τους και στοχοποιούν κάθε μορφή διαφορετικότητας, αναπαράγωντας στερεότυπα και φόβους του παρελθόντος και δημιουργώντας καινούριες προκαταλήψεις; Ποια είναι η θέση των θρησκειών και ειδικά της Χριστιανικής Εκκλησίας απέναντι σε αυτό το φαινόμενο;

Στο σημερινό μας μάθημα θα προσπαθήσουμε να το ανακαλύψουμε. 

Ξεκινάμε ως συνήθως με έναν αρχικό προβληματισμό.

1. Στερεότυπα και προκαταλήψεις στο χώρο των μαθητών/τριών αλλά και στην κοινωνία

Τι είναι στερεότυπο και προκατάληψη;
Μπορείτε να αναφέρετε ορισμένα στερεότυπα και προκαταλήψεις που συναντάτε στο σχολείο;

Στις επόμενες φωτογραφίες περιγράφονται ορισμένα στερεότυπα. Για να υπάρχει μια αφορμή για συζήτηση ο δικός μου ρόλος θα είναι να είμαι ο κατήγορος αυτών των ανθρώπων και να προσπαθήσω να "δημιουργήσω" ή να ενισχύσω τις προκαταλήψεις της τάξης. Στο τέλος θα δούμε και μια φωτογραφία που το θέμα της αποτελούσε προκατάληψη στα μαθητικά μου χρόνια... 

2. Η ύπαρξη στερεοτύπων και προκαταλήψεων στο χώρο της θρησκείας. Αίτια και συνέπειες

Δυστυχώς στερεότυπα και πολλές προκαταλήψεις απαντούν ουκ ολίγες φορές και σε υπερβολικό βαθμό στον θρησκευτικό αλλά και στον καθ' ημάς ορθόδοξο χώρο.

Γνωρίζετε κάποια στερεότυπα και προκαταλήψεις που συναντούμε στις εκκλησίες;

Ποια είναι όμως η άποψη των εκκλησιαστικών πατέρων και συγγραφέων απέναντι σε αυτό το ζήτημα;

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γράφει χαρακτηριστικά για τη θέση της γυναίκας κατά τον 4ο αιώνα:

«Ου δέχομαι ταύτην την νομοθεσίαν, ουκ επαινώ την συνήθειαν. Άνδρες ήσαν οι νομοθετούντες, διά τούτο κατά γυναικών η νομοθεσία»

Ωστόσο, οι θέσεις αυτές δεν είναι μοναδικές. Ας διαβάσουμε τι γράφει ο πατήρ Ανδρέας Κονάνος σε ένα πεζο-ποίημα του, που δημοσιεύτηκε πριν λίγες μέρες στη σελίδα του στο Facebook:

ΚΑΠΟΤΕ ΗΣΟΥΝ ¨ΠΑΠΑΔΑΚΙ¨...

Στο βιογραφικό μεγάλων άθεων,
διαβάζουμε φράσεις σαν αυτές:
Είχε πατέρα ιερέα.
Η θεία του ήταν μοναχή και τον είχε πολύ βοηθήσει. 
Πήγε σε σχολείο εκκλησιαστικό.
Οι γονείς του ήταν πολύ πιστοί και αυστηροί
και τηρούσαν όλους τους εκκλησιαστικούς κανόνες.
Πρώτα σπούδασε θεολογία.
Κάθε χρόνο πήγαινε σε ιερά προσκυνήματα και μονές.
Ο θείος του φρόντισε να λάβει όλη την σωστή πνευματική αγωγή.
Και άλλα παρόμοια, που δείχνουν ένα ¨λαμπρό¨ πνευματικό ξεκίνημα,
που δεν προμήνυε με τίποτα τη μελλοντική ¨καταιγίδα¨. [...] 

Για πολλούς,

όλα αυτά δείχνουν
πόσο πολύ χάλασαν αυτά τα παιδιά
στην πορεία του χρόνου. [...]

Γι’ αυτό σου λέω,
ο Χριστός σήμερα είναι αναγκαίος
πιο πολύ από κάθε άλλη εποχή.

Όμως ο Χριστός.
Όχι εγώ κι εσύ.

(Πηγή: π Ανδρέας Κονάνος)

Με αφορμή τα παραπάνω αποσπάσματα ποια θεωρείτε ότι είναι τα αίτια και οι συνέπειες στις θρησκευτικές προκαταλήψεις και στερεότυπα;

3. Η κριτική στάση της Εκκλησίας απέναντι στα στερεότυπα και στις προκαταλήψεις. Σύγχρονα θεολογικά ρεύματα

Για να ανιχνεύσουμε τη θέση της Εκκλησίας απέναντι στο θέμα μας, η κάθε ομάδα θα μελετήσει ορισμένα κείμενα της χριστιανικής παράδοσης, κι ένα κείμενο καθώς και ένα βίντεο της σύγχρονης εποχής.
Το θέμα που θα μας απασχολήσει στο παρακάτω υλικό είναι:
Ποια είναι τα στερεότυπα και με ποιο τρόπο γίνεται η υπέρβασή τους;
Για να δείτε το Φύλλο Εργασίας ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ

Α΄ ΟΜΑΔΑ: Η παραβολή του Σπλαχνικού Σαμαρείτη (Λκ. 10, 25-37). 

Β΄ ΟΜΑΔΑ: Ο Ιησούς συγχωρεί μια αμαρτωλή γυναίκα (Λκ. 7, 36-50)

Γ΄ Ομάδα: Ο Ιησούς τρώει με τελώνες και αμαρτωλούς (Μτθ. 9, 10-13)

Ο Ιησούς συνομιλεί με τη Σαμαρείτισσα (Ιω. 4, 27)

Ο Ιησούς συναντά τον τυφλό (Ιω. 9, 1-3)

Ο Ιησούς ευλογεί τα παιδιά (Μρ. 10, 13-16)

Δ΄ ΟΜΑΔΑ: Αποσπάσματα μιας συνέντευξης του π Αθηναγόρα Λουκατάρη (Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων Ρομ Ι.Μ. Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως)

Τα παιδιά του Δενδροποτάμου, στην πλειοψηφία τους τσιγγανόπουλα, δεν πηγαίνουν στο σχολείο. Μεγαλώνοντας αναπτύσσουν, όπως είναι φυσικό, έντονη παραβατικότητα, καθώς αδυνατούν να αποκατασταθούν επαγγελματικά και να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο. Η Ι. Μ. Νεαπόλεως και  Σταυρουπόλεως, ανταποκρινόμενη στις απεγνωσμένες εκκλήσεις κάποιων ευαίσθητων δασκάλων για βοήθεια, αποφάσισε να στείλει στην ενορία του Αγ. Νεκταρίου έναν ιερέα με κύρια αποστολή να οδηγήσει τα παιδιά στα θρανία. Αποφασίστηκε να είμαι εγώ ο ιερέας αυτός.

Έφτασα στο Δενδροπόταμο πριν από οκτώ χρόνια. Πρώτιστο μέλημά μου ήταν να εξασφαλίσω τα γεύματα των παιδιών, ενώ για το πρωινό τους ξύπνημα χρειάστηκε να βγω πόρτα πόρτα  στις γειτονιές για να τα συγκεντρώσω. Σύντομα κατάλαβα ότι  για ορισμένα από αυτά,  που οι γονείς τους βρίσκονταν στη φυλακή, έπρεπε να δημιουργηθεί ένας χώρος μόνιμης και συνεχούς φροντίδας. Έτσι, παράλληλα με το μαγειρείο, οργανώσαμε και φιλοξενείο στην κατακόμβη του Αγ. Νεκταρίου αρχικά και στη συνέχεια σε μονοκατοικία που μας παραχωρήθηκε στην ίδια περιοχή από ενορίτες μας. 

ΠΗΓΗ: Διακόνημα

Μετά τη μικρή μας έρευνα και την ανταλλαγή απόψεων, ας παρακολουθήσουμε και το παρακάτω βίντεο: "Έχω ένα όνειρο" του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ

4. Απόψεις και στάσεις απέναντι σε θρησκευτικά στερεότυπα

Οι απόψεις και οι στάσεις απέναντι σε θρησκευτικά στερεότυπα θα εξεταστούν σε ένα διπλό επίπεδο. Όσοι μαθητές/τριες της Β΄ Λυκείου επιλέξουν τη συνθετική εργασία στο Μάθημα των Θρησκευτικών, θα ασχοληθούν με το παρακάτω θέμα.

"Οι θρησκείες ενάντια στις κοινωνικές προκαταλήψεις και τα στερεότυπα"

Η έρευνα μπορεί να παρουσιαστεί μέσα από ένα ηλεκτρονικό κολλάζ ή powerpoint, φωτογραφίες, συνθήματα, σχόλια, κείμενα αλλά και προσωπικές απόψεις συμμαθητών/τριώντους. 

Οι υπόλοιποι με το ακόλουθο κείμενο του Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου.

Ποιο στερεότυπο καταρρίπτεται στο ακόλουθο κείμενο;
Το πρόβλημα είναι μια θρησκεία ή η φύση της θρησκείας ή κάτι άλλο;

 «Πιστεύω ότι κάθε θρησκεία έχει πάντα και κάποιους φονταμενταλιστές. Δεν μου αρέσει να μιλάω για ισλαμιστική βία επειδή κάθε ημέρα, όταν διαβάζω τις εφημερίδες, βλέπω βία... Αυτός ο άνδρας σκότωσε τη γυναίκα του και ο άλλος σκότωσε την πεθερά του. Κι όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι βαφτισμένοι ρωμαιοκαθολικοί. Αν μιλήσω για την ισλαμική βία θα πρέπει να μιλήσω και για τη βία των καθολικών. Δεν χρησιμοποιούν όλοι οι μουσουλμάνοι βία, όπως ούτε και όλοι οι καθολικοί».

Πάπας Φραγκίσκος σε δήλωση για τρομοκρατική επίθεση – δολοφονία Γάλλου ιερέα στη Νορμανδία τον Ιούλιο 2016.

Επίλογος

Δυστυχώς, τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις είτε από τον θρησκευτικό κόσμο είτε εναντίον των θρησκειών ακόμη υπάρχουν και μάλλον θα υπάρχουν. Όπως έγραφα και στην εισαγωγή αυτή της ανάρτησης, οι λόγοι δεν είναι ούτε θρησκευτικοί ούτε κοινωνικοί. Μάλλον υπαρξιακοί και ψυποπαθολογικοί.

Για το θέμα αυτό επείγει ο διάλογος, τον οποίο θα εξετάσουμε στα επόμενα μαθήματά μας.

Προς το παρόν, ας αφεθούμε στους στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου, που ερμηνεύει με την υπέροχη φωνή της η Δήμητρα Γαλάνη. Ο τίτλος του τραγουδιού; Τι άλλο από "Στερεότυπα". 

" Πάρε εσύ τα χάδια

τα γυμνά σκοτάδια

τα πρωτότυπα

κι άσε εδώ για μένα

κάτι στοιχειωμένα

σ' αγαπώ, σ' αγαπώ,

σ' αγαπώ καρδιά μου

στερεότυπά μου....."

Επίμετρο.

Παρακάτω προσθέτω περαιτέρω υλικό που μπορείτε να δείτε σχετικό με το θέμα μας:

Δεν είμαι ρατσιστής, αλλά...